ضربه 250 میلیارد دلاری ویروس کرونا به شرکت‌های هواپیمایی

شیوع ویروس مهلک کرونا علاوه‌بر خسارات جانی و مرگ‌ومیر در جهان، خسارات مالی فراوانی هم در اکثر زمینه‌ها به بار آورده. کاهش ترددها و رفت‌وآمدهای مردم به دلیل جلوگیری از گسترش ویروس کرونا و ترس از ابتلا به آن باعث شده کسب و کارهای حوزه حمل‌ونقل شرایط بسیار سختی را در چند ماه اخیر داشته‌باشند. علاوه‌بر صنعت گردشگری که با ویروس کرونا دست و پنجه نرم می‌کند و این روزها حال خوبی ندارد، صنایع حمل‌ونقل نیز از تاثیر این ویروس در امان نبودند و به شدت با مشکل مواجه شده‌اند. شرکت های هواپیمایی جزو کسب و کارهایی هستند که از زمان گسترش کرونا در سراسر جهان، با رکود بی سابقه‌ای مواجه شده‌اند. با اسمارتیز همراه باشید تا وضعیت ایرلاین های مختلف و میزان ضرر مالی واردشده به این بخش در اثر ویروس کرونا را بررسی کنیم.

کرونا از شرکت های هواپیمایی هم قربانی گرفت

از زمان شیوع ویروس کرونا تاکنون وضعیت برای شرکت های هواپیمایی روزبه‌روز بحرانی‌تر می‌شود و زنگ خطر را حتی برای شرکت‌های بسیار بزرگ هواپیمایی به صدا درآورده‌است. اولین تلفات ویروس کرونا در صنعت هواپیمایی، شرکت Flybe انگلستان بود که با 2000 کارمند در ابتدای اسفند ماه سقوط و اعلام ورشکستگی کرد. کرونا درهای این شرکت هواپیمایی را درحالی بست که دولت انگلیس سه ماه پیش طرحی را برای نجات این شرکت ارائه کرد. شرکت Flybe بزرگ‌ترین شرکت هواپیمایی منطقه‌ای در اروپا بود که بیشتر از نیمی از پروازهای داخلی انگلستان را انجام می‌داد اما با خروج انگلستان از اتحادیه اروپا شرایط برای ادامه فعالیت این شرکت سخت شد. ورشکستگی این شرکت هواپیمایی بزرگ نشان می‌دهد که برای نجات صنعت هواپیمایی باید تصمیمات درستی را اتخاذ کرد و رهایی از این معضل نیاز به انجام اقدامات فوری دارد. در غیر اینصورت حتی برترین شرکت‌های هواپیمایی جهان هم از آسیب‌های ناشی از رکود ایجاد شده در امان نخواهند بود.

الکساندر دو جونیاک، مدیرکل اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (IATA) اعلام کرده که: "شرکت های هواپیمایی به وضوح نیازمند اقدامات و کمک‌های گسترده و بسیار سریع هستند." اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی در ماه‌های گذشته باتوجه به شرایط پیش آمده و محدودیت‌های شدید اعمال شده در جابه‌جایی به مناطق مختلف دنیا، چند بار برآورد خود از میزان زیان وارد شده به شرکت های هواپیمایی را افزایش داد. در ابتدا این اتحادیه در اوایل شیوع ویروس کرونا اعلام کرد که درآمد شرکت های هواپیمایی در سال 2020 حدود 30 میلیارد دلار کاهش خواهد داشت. اما با بحرانی‌تر شدن شرایط و افزایش محدودیت‌ها، رقم تخمینی زیان شرکت های هواپیمایی در اواسط اسفندماه به 113 میلیارد دلار افزایش یافت. اما تنها چند هفته بعد از اعلام رقم 113 میلیارد دلاری، یاتا اعلام کرد که با این شرایط ایرلاین ها در سال جاری 250 میلیارد دلار زیان می‌بینند. این یعنی درآمد شرکت های هواپیمایی در سال 2020 نسبت به سال 2019 کاهش 44 درصدی خواهد داشت که در تاریخ بی سابقه است.

از زمان شیوع ویروس کرونا سهام ایرلاین ها به طور متوسط نزدیک به 25 درصد افت کرده‌است که 6 برابر بیشتر از مقدار کاهش سهام این شرکت‌ها در زمان شیوع ویروس سارس در سال 2003 است. درحال حاضر کاهش مسافران، قرنطینه شدن برخی مناطق و محدودیت‌های اعمال شده از سوی کشورها شرکت های هواپیمایی را وادار کرده که هواپیماهای خود را زمین‌گیر و پروازهایشان را لغو کنند. مدیرکل اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی در صحبت‌هایی اعلام کرد که اغلب شرکت‌های هواپیمایی درآمدی ندارند و درحال استفاده از نقدینگی خود برای پرداخت بدهی‌ها و حقوق کارکنان‌شان هستند و اگر شرایط بهبود پیدا نکند به زودی بیش از نیمی از این شرکت‌ها ورشکسته خواهند شد. اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی از 280 شرکت هواپیمایی تشکیل شده‌است که اکثر آن‌ها جزو بزرگ‌ترین شبکه‌های حمل‌ونقل جهان به حساب می‌آیند. به این ترتیب ادامه بحران ویروس کرونا در جهان می‌تواند خسارات سنگینی را برای مدت بسیار زیادی به جا بگذارد. هم اکنون در مجموع حدود 2.7 میلیون نفر در ایرلاین ها زیرمجموعه یاتا شاغل هستند که شیوع ویروس کرونا باعث شده ده‌ها هزار نفر از آن‌ها به مرخصی اجباری فرستاده شوند که در صورت ادامه این روند بسیاری از آن‌ها بیکار خواهند شد.

برخی از تحلیل‌گران معتقدند که با ادامه گسترش ویروس کرونا وضعیت ایرلاین ها از این هم بدتر خواهد شد. برایان پیرس اقتصاددان ارشد یاتا گفته است: "ایرلاین‌های اروپایی بیشتر از سایر شرکت‌ها در معرض خطر هستند چرا که طبق پیش‌بینی‌ها جابه‌جایی مسافران توسط این شرکت‌ها در سه ماهه دوم سال جاری تا 90 درصد کاهش خواهد داشت." با این شرایط اکثر شرکت‌های هواپیمایی در اروپا تعطیل می‌شوند. رایان ایر که بزرگ‌ترین شرکت هواپیمایی اروپا از نظر تعداد مسافر محسوب می‌شود اعلام کرده‌است که انتظار ندارد تا دو ماه آینده بتواند فعالیت خود را از سر بگیرد. قیمت مناسب پروازهای این شرکت باعث شده جزو پرطرفدارترین شرکت‌های هواپیمایی در اروپا باشد اما گسترش ویروس کرونا در تمام اروپا باعث تعطیلی فعالیت‌های این شرکت شده‌است.

به گفته یاتا شرکت‌های هواپیمایی جهان برای بقا به 200 میلیارد دلار کمک بلاعوض از سوی دولت‌ها به همراه وام و همچنین تخفیفات مالیاتی، کاهش مالیات بلیط و حذف سایر هزینه‌های تحمیلی از سوی دولت‌ها نیاز دارند. هم اکنون جابه‌جایی مسافر توسط شرکت های هواپیمایی اروپایی تقریبا به صفر رسیده و تنها پروازهای باری آن هم به صورت محدود انجام می‌شود. به این ترتیب اغلب ایرلاین ها بدون کمک و حمایت دولت نمی‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند و دچار ورشکستی می‌شوند. هواپیمایی نروژ در آستانه ورشکستگی قرار داشت که چند روز قبل دولت این کشور تزریق پول نقد و کمک به این ایرلاین را آغاز کرد تا بتواند همچنان فعالیت داشته‌باشد. همچنین کنگره آمریکا در حال مذاکره برای اختصاص کمک 60 میلیارد دلاری به شرکت‌های هواپیمایی آمریکا است. بانک مرکزی اروپا هم در نظر دارد کمک‌هایی را برای بهبود وضعیت شرکت‌های هواپیمایی ارائه کند.

مطمئنا در این شرایط خطر بیکاری، کارکنان ایرلاین‌ها را تهدید می‌کند و ادامه این بحران می‌تواند به معنی از دست رفتن شغل هزاران نفر باشد. شرکت‌های هواپیمایی ایالات متحده اعلام کرده‌اند که تمام تلاش خود را می‌کنند تا کارکنان‌شان تحت تاثیر این شرایط قرار نگیرند اما اگر دولت به آن‌ها کمک نکند مجبورند نیروی کار خود را کاهش دهند. شرکت هواپیمایی یونایتد ایرلاینز 40 هزار و شرکت دلتا 60 هزار نیروی کار مازاد دارند که گفته می‌شود نگه داشتن آن‌ها روزانه حدود 50 میلیون دلار هزینه برای این شرکت‌ها دارد. هلان بکر، تحلیلگر شرکت‌های هوایی بانک کاون، در یادداشتی اعلام کرده‌است که در صورت عادی شدن شرایط در جهان و رفع خطر کرونا، 12 تا 18 ماه طول می‌کشد تا وضعیت شرکت‌های هواپیمایی به دوران پیش از شیوع ویروس کرونا برسد.

در این شرایط شرکت‌های هواپیمایی در حال مبارزه با بحران ناشی از شیوع ویروس کرونا هستند اما مسئله مهم‌تر برای آن‌ها این است که این بحران چه زمانی پایان می‌یابد. پاسخ به این سوال بسیار سخت است و جنبه‌های مختلفی دارد. اولین مرحله برای خروج شرکت‌های هواپیمایی از بحران، متوقف شدن و کاهش میزان ابتلا به ویروس کرونا در جهان است تا پروازها بار دیگر به حالت عادی برگردند و محدودیت‌های اعمال شده از سوی دولت‌ها نیز برداشته شوند. اما تجربه نشان داده که حتی با بازگشت شرایط به حالت عادی، بازهم مدتی طول می‌کشد که فعالیت و درآمد شرکت‌های هواپیمایی به مقدار سابق بازگردد. بحران‌هایی که قبلا گریبان‌گیر صنعت هواپیمایی جهان شده بود مانند بحران سال 2003 بر اثر شیوع سارس و همین‌طور بحران مالی سال 2008 نشان می‌دهد که شرایط به وجود آمده برای شرکت‌های هواپیمایی یک‌باره به حالت قبل برنمی‌گردد و در صورتی‌که به زودی شیوع کرونا متوقف شود و پروازها با روال سابق از سر گرفته شوند ماه‌ها زمان می‌برد تا وضعیت مالی شرکت‌های هواپیمایی مانند گذشته شود. این اولین‌بار نیست که صنعت هوایی جهان دچار بحران‌های شدید می‌شود اما بحران کنونی که این صنعت را درگیر کرده با تمامی نمونه‌های گذشته تفاوت‌های عمده‌ای دارد. با این وجود برخی از تحلیلگران معتقدند که اگر مدت زمان شیوع کرونا مانند سارس و آنفولانزا حدود 4 یا 5 ماه باشد، مشکل بزرگی برای شرکت‌های هواپیمایی ایجاد نمی‌شود اما اگر وضعیت خطرناک ایجاد شده توسط ویروس کرونا همچنان ادامه پیدا کند، شوک بزرگی به صنعت هواپیمایی وارد می‌شود که عواقب آن ممکن است حتی تا سال‌ها ادامه داشته‌باشد.

شرکت هواپیمایی لوفت‌هانزا در ماه مارس 7100 پرواز اروپایی خود را که اکثرا در داخل آلمان یا در ایتالیا بودند، لغو کرد. شرکت لوفت‌هانزا جزو بزرگ‌ترین شرکت‌های حمل‌ونقل جهان محسوب می‌شود و این میزان از لغو شدن پروازهایش حدود 25 درصد از مجموع پروازهای این شرکت را شامل می‌شود. همچنین این شرکت به تازگی اعلام کرده‌است که از 150 فروند از 770 فروند هواپیماهای خود را استفاده نخواهد کرد. البته اتحادیه بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی اعلام کرده که دولت برخی از کشورها کمک‌هایی را به شرکت‌های هواپیمایی کرده‌اند تا بتوانند زیان‌های ناشی از بحران حال حاضر را کاهش دهند. اما همچنان باید کمک‌ها و حمایت‌ها از سوی دولت‌ها به شرکت‌های هواپیمایی بیشتر شود تا صنعت هوایی جهان بتواند سرپا بایستد. دولت استرالیا یک بسته حمایتی 430 میلیون دلاری را برای شرکت‌های هواپیمایی در نظر گرفته‌است که شامل بازپرداخت و معافیت از مالیات سوخت، جابه‌جایی داخلی و هزینه‌های امنیتی می‌شود. دولت برزیل نیز مهلت پرداخت هزینه‌های ناوبری هوایی و فرودگاه را برای شرکت‌های هواپیمایی به تعویق انداخته‌است. چین هم هزینه‌های فرود، پارکینگ و پیمایش هوایی را کاهش داده‌است و به شرکت‌های هواپیمایی که همچنان مشغول فعالیت در این کشور هستند یارانه پرداخت می‌کند. هنگ‌کنگ نیز یک بسته حمایتی به ارزش 206 میلیون دلار برای شرکت‌های هواپیمایی درنظر گرفته‌است که شامل پرداخت هزینه‌های فرودگاهی، پیمایش هوایی و دریافت برخی از مجوزها می‌شود. هنگ‌کنگ همچنین هزینه خدمات باربری را 10 تا 50 درصد برای سه تا چهار ماه آینده کاهش داده‌است. دولت نیوزلند هم وام 580 میلیون دلاری در اختیار شرکت‌های هواپیمایی ملی قرار داده‌است. نروژ نیز وام 533 میلیون دلاری به شرکت‌های فعال در زمینه صنایع هوایی اعطا کرده‌است. سنگاپور هم بسته حمایتی به ارزش 82 میلیون دلار برای شرکت‌های هواپیمایی در نظر گرفته‌است. کشورهای سوئد و دانمارک نیز بودجه 300 میلیون دلاری برای کمک به بهبود شرایط ایرلاین‌ها اختصاص داده‌اند.

شرایط شرکت‌های هواپیمایی ایران نیز دست کمی از شرکت‌های خارجی ندارد و در این روزها که باید بیشترین درآمد را از جابه‌جایی مسافران داشته‌باشند، فعالیت بسیار کم و محدودی دارند. مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرد که در حال بررسی میزان خسارت و زیان شرکت‌های هواپیمایی در طول مدت کاهش سفرها به دلیل شیوع کرونا هستیم اما برآوردهای اولیه نشان می‌دهند که خسارت وارد شده به ایرلاین‌های ایرانی تا روز 15 فروردین حدود 2 هزار میلیارد تومان خواهد بود. همچنین اسعدی سامانی اعلام کرد که نامه‌ای را به وزارت راه و شهرسازی جهت حمایت از شرکت‌های هواپیمایی ارسال کرده که تا حدودی زیان وارد شده به این شرکت‌ها جبران کند. پیشنهادات انجمن شرکت‌های هواپیمایی ایران به وزارت راه و شهرسازی شامل: تعویق چند ماهه وصول عوارض شهرداری از شرکت‌های هواپیمایی، فرصت چند ماهه شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های سوختی برای پرداخت مطالبات، معافیت در پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، فرصت 6 ماهه برای پرداخت اقساط وام‌ها و تسهیلات صندوق توسعه ملی، معافیت در پرداخت سهم کارفرما تا خرداد ماه و اختصاص وام بانکی با حداقل سود و اقساط بلند مدت می‌باشد.