تا به حال به گشت و گذار در‌خانقاه یک عارف بزرگ فکر کرده‌اید؟ قدم گذاشتن در فضای خانه و آرامگاه شیخی که تمام زندگیاش را وقف عشق و عرفان کرده و در زمان حیاتش زندگی ساده‌ای داشت، اما امروز خانه‌اش را به عنوان یکی از زیباترین و ارزشمندترین آثار معماری ایران و
جاهای دیدنی اردبیل می‌شناسیم. در این سفر مجازی شما را به دیدن
بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی می‌بریم که سال‌های زیادی، پادشاهانی از دوره‌های متفاوت، برای گسترش این بنا و اضافه کردن تزئینات بیشتر و فاخرتری به آن تلاش کردند. طوری که حالا بعد از گذشت قرن‌ها، برای ما اثری نفیس از معماری و هنر ایرانی، به جا مانده است و مثل یک نگین درخشان نگاه هر بازدیدکننده‌ای را محو خودش می‌کند. برای آشنایی با
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی با
اسمارتیز همراه باشید.
شاید اینها را هم بپسندید!
بهترین زمان بازدید از بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
بهترین زمان برای سفر به اردبیل و بازدید از بقعه، فصل تابستان است. درست همان زمانی که بیشتر شهرهای ایران انتخاب خوبی برای سفر نیستند.
تابستان به طور معمول اکثر شهرهای ایران هوای گرمی دارند و این گرما از لذت سفر کم می‌کند، در این میان سفر به اردبیل و بازدید از بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی انتخاب بهتر و هوشمندانه‌تری است.
شاید شنیده باشید که اردبیل به شهر بدون کولر معروف است!
این شهر به خاطر شرایط جغرافیایی که دارد حتی در گرم‌ترین بازه زمانی سال یعنی 10 مرداد تا 10 شهریور که اکثر شهرهای ایران با آفتاب داغ تابستانی درگیر هستند
دمای خنک و هوای مطبوعی دارد و اصلا از روزهای گرم و شرجی در این شهر خبری نیست. به همین دلیل هم به شهر بدون کولر معروف شده. مردم در این شهر نیازی به کولر در تابستان‌ها ندارند.
راه دسترسی به آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی
آدرس: اردبیل، خیابان شیخ صفی، میدان عالی قاپو
برای بازدید از بقعه دو راه دارید، راه اول اینکه با تاکسی دربست به این محله بروید یا اینکه اگر ماشین شخصی دارید به سمت محله عالی قاپو شهر بروید.
به این نکته هم توجه کنید که حتما قبل از رسیدن به محله عالی‌قاپو به فکر جای پارک باشید. اطراف این محله و مجموعه شیخ صفی‌الدین به علت استقبال زیاد و بازدید‌ها، جای پارک وجود ندارد.
هزینه بلیط و ساعت بازدید از مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی
بلیط ورودی مقبره برای ایرانی‌ها: 9 هزار تومان
بلیط ورودی مقبره برای بازدیدکنندگان خارجی (غیر ایرانی): 50 هزار تومان
ساعات بازدید از مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی: تابستان‌ها از 8 صبح تا 20:30 و زمستان‌ها از 8 صبح تا 17:30
روزهای تعطیل: تاسوعا و عاشورا، رحلت پیامبر اکرم (ص)، شهادت امام جعفر صادق (ع)، شهادت حضرت علی (ع)، رحلت امام خمینی (ره)
دانستنی‌های قبل از بازدید از بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
شیخ صفی‌الدین از بزرگ‌ترین عارفان ایرانی بود که در زمان الجایتو (سلطان محمد خدابنده)، ایلخان مغول زندگی می‌کرد. سلطان محمد خدابنده همان کسی است که گنبد سلطانیه در زنجان را تکمیل کرد.آن‌طور که از کتاب‌های تاریخی پیداست، سلطان محمد علاقه‌ی زیادی به شیخ صفی‌الدین داشته و احترام ویژه‌ای برایش قائل بوده. این نزدیکی و مراوده با خاندان سلطنتی و محبوبیت شیخ صفی‌الدین باعث می‌شود دربار ایلخانی منزل و خانقاه شیخ صفی‌الدین را تبدیل به آرامگاه زیبا و پرابهتی کند. به طوری که پادشاهان بزرگی از نسل‌های بعدی را نیز در همین بقعه به خاک بسپارند.در مجموعه شیخ صفی‌الدین، به جز دیدن آرامگاه شیخ، می‌توانید مقبره‌های شاه اسماعیل اول (اولین شاه صفوی)، مادر شاه اسماعیل، شهیدان جنگ چالدران و مشایخ صفوی را ببینید.شیخ صفی‌الدین عارف و شاعر بود و بیشتر عمرش را صرف عشق و معرفت کرد. شاید همین موضوع بزرگ‌ترین دلیل محبوبیتش نزد شاه و بزرگان درباری شد. نقل شده که در خانقاه خودش به درویشان، فقیران و نیازمندان که خانه و کاشانه‌ای نداشتند، پناه می‌داد و برای آن‌ها غذا فراهم می‌کرد. شیخ صفی‌الدین، نیای شاهان صفوی محسوب می‌شود. به همین دلیل است که صفویان، اسم سلسله‌شان را از صفی‌الدین گرفته‌اند.
بهتر است قبل از دیدن آرامگاه شیخ صفی‌الدین، راجع به داستان ساخت بقعه هم بدانید. می‌گویند که نقشه بقعه، به صورت معجزه به پسرش الهام شده. یعنی اینکه او چشم‌هایش را بسته و بعد در رویای خود، تصویر عمارتی به او الهام شده. بعدها در دوره‌ی صفوی، شاه طهماسب صفوی، تصمیم به گسترش آرامگاه گرفت. او دستور داد که 7 بخش اضافه شود. اما چرا 7 بخش؟ شاه طهماسب معتقد بود اضافه کردن هفت بخش به این فضا، استعاره‌ای از هفت مرحله در عرفان است. یعنی بازدیدکننده‌ها باید مرحله به مرحله و از 7 بخش عبور می‌کردند تا در نهایت به آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی میرسیدندبه نظر می‌رسد که بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در زمان شاه طهماسب صفوی تبدیل به مرکزی عرفانی در سراسر قلمرو صفوی شده بود.در دوره‌ی صفوی، بقعه شیخ صفی، تبدیل به مرکزی برای نشر تفکرات سیاسی و مذهبی در دوران صفوی می‌شود. بزرگان صفوی در این مجموعه جمع می‌شدند و درباره امور حکومت صحبت می‌کردند و تصمیمات مهم را نهایی می‌کردند. به همین دلیل این بقعه در دوران صفوی از اهمیت بالاتری برخوردار شد و مورد توجه ویژه‌تری نسبت به قبل قرار گرفت. هرکدام از شاهان صفوی به طریقی سعی کردند به تزیین و گسترش این فضا رسیدگی کنند، تا جایی که این بنا در دوران صفوی 21 هزارمتر گسترش پیدا کرد. صفویان از بهترین معمارها و هنرمندان برای ساخت و گسترش بقعه استفاده کردند. تا حدی که این بنا در دوران صفوی به بهشت موعود معروف شده بود. بعد از این دوران، هرکدام از پادشاهان بعدی به سهم خودشان در گسترش این بنا تلاش کردند تا جایی که امروز بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بازتاب بسیاری از هنرهای گذشته ایران شناخته می‌شود. هنرهایی مثل کاشی‌کاری، گچ‌بری، معرق، مقرنس و آثار بزرگ‌ترین خطاط‌های صفوی این بنا رو تبدیل به یکی از برترین آثار معماری ایران می‌کند.اهمیت و حرمت مجموعه شیخ صفی‌الدین در دوره‌ی صفوی آنقدر بالا بود که می‌گویند افرادی که از حکومت «امان می‌خواستند» به اینجا می‌رفتند و تحصن می‌کردند تا اعدام نشوند.
مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی که در سال 2010 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، از چندین ساختمان و بخش تشکیل شده که هرکدام‌شان تزئینات منحصر به فرد خودشان را دارند اما معروف‌ترینش «گنبد الله الله» است که به خاطر کتیبه‌ی تکرارشونده‌ی الله، به این نام معروف شده.
بقعه شیخ صفی الدین، مسجد جنت سرا، قندیل خانه، چینی خانه، پناهگاه و کتابخانه بخش‌های مهم مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی هستند.
چینی‌خانه مجموعه شیخ صفی‌الدین شامل 1256 قطعه ظرف چینی بود که از دوره‌ی صفوی برجای مانده بود و در جریان جنگ‌های روسیه و ایران به غارت رفت و در حال حاضر در موزه‌ی هِرمیتاژ نگهداری می‌شود!در جریان عهدنامه ترکمن‌چای (1206ه.ق)، تمامی نسخ خطی کتابخانه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی به عنوان غرامت، به روسیه تحویل داده شد!از معروف‌ترین آثار مجموعه شیخ صفی‌الدین که از ایران خارج شد، یک جفت قالی معروف به فرش اردبیل است که یکی از لنگه‌ها در موزه ویکتوریا و آلبرت است و دیگری در موزه‌ی هنر لس آنجلس.
راهنمای بازدید از بقعه شبخ صفی الدین اردبیلی
بازدید از آرامگاه شیخ صفی‌الدین از دو لنگه در چوبی شروع می‌شود که در مقابل آن‌ها، در گذشته سردر اصلی آرامگاه که به عالی‌قاپو معروف بوده خودنمایی می‌کرده اما در حال حاضر این سردر داخل مجموعه دیده نمی‌شود و در انبار نگهداری می‌شود. 
در پلان مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، به خوبی می‌توانید جاهای مختلف مجموعه را در ذهن‌تان تصویرسازی کنید
از ورودی که بگذریم حیاطی بزرگ و مستطیل شکلی سمت غرب آرامگاه می‌بینیم که بر اساس نوع تزئین حوضچه‌ها، دیوارهای آجری، طاق و طاقچه‌های کار شده در دیوار، معماری آن را به دوران صفویان نسبت می‌دهند برای دیدن یکی دیگر از سردرهای معروف این بنا باید به ضلع شرقی بروید. در راهرو میانی یکی از معروف‌ترین سردرهای شاه عباسی قرار دارد و کتیبه‌ای بالای سردر نصب شده که روی آن تاریخ 1306 نوشته شده است. البته فضایی مستطیل شکل سنگ‌فرش شده و یک حوض سنگی کم عمق در وسط فضا خودنمایی می‌کنند.
“بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی که در حقیقت قبل از مرگ او، جایی برای زندگیاش بود در سال 735 ه.ق توسط پسرش صدرالدین موسی ساخته شد. ”
براساس نظر کارشناسان، قدیمی‌ترین بخش مجموعه چله‌خانه یا همان قربانگاه قدیمی است. به این دلیل این بخش را قدیمی‌تر از تمام بخش‌ها می‌دانند که این قسمت نسبت به تمام بنا آسیب بیشتری دیده. البته در این فضا آثار و بقایای پله‌ای مشاهده می‌شود که از احتمال وجود طبقه‌ای بالای سر این فضا به ما خبر می‌دهد که گفته می‌شود احتمالا خانقاه اصلی شیخ صفی الدین هم، همین طبقه بوده است. دو قسمت از بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی که حتما باید ببینید گنبد الله الله و چینی‌خانه است که در این قسمت درباره‌شان توضیح می‌دهیم. بعد از این دو قسمت مهم، راجع به جاهای دیگر مجموعه هم می‌گوییم.
گنبد الله الله
همانطورکه گفتیم، اینجا مهم‌ترین بخش به عنوان هسته مرکزی مجموعه هم معرفی می‌شوداین گنبد به دست صدرالدین‌موسی، پسر شیخ صفی‌الدین ساخته شده. وجه تسمیه و علت نام‌گذاری آن هم، به خاطر کلمه الله‌ی است که به صورت تکرارشونده دور تا دور برج نوشته شده.
کتیبه‌ی الله تکرار شونده روی دیوار به خوبی مشخص است.
چینی خانهچینیخانه مجموعه شیخ صفی، اوج تزئینات معماری اینجاست. از زیباترین عناصر معماری چینی‌خانه، سقف این بخش است که از چوب و گچ ساخته شده. نکته جالب درباره این سقف، محفظه‌هایی است که از ارتفاع سه متری بدنه دیوارها تا بالا (زیرسقف) اجرا شدند. از این محفظه‌ها برای نگهداری اشیا نفیس و گران قیمت استفاده می‌کردند و برای زیبایی بیشتر آن‌ها را با نقش گل و برگ تزیین کرده بودند. اگر طبقه موسیقی عمارت
عالی قاپو اصفهان را دیده باشید، شباهت این عناصر معماری را متوجه خواهید شد. آن‌طور که در کتاب‌های تاریخی نوشته شده، قبل از دوران شاه عباس از چینی‌خانه برای برگزاری مراسم‌ها و اجتماع بزرگان استفاده می‌کردند. اما بعد از آن، چینی‌خانه به فضایی برای نگهداری کتاب‌های نفیس و چینی‌های سلطنتی تبدیل می‌شود
“از آنجایی که ظروف چینی بسیاری از طرف امپراطوری چین به شاه عباس صفوی هدیه می‌شد که مهر سلطنتی هم داشتند و در این بخش نگهداری می‌شدند، به چینی خانه معروف شد”
عکس از فضای داخلی چینی خانه
در این عکس به خوبی می‌توانید عناصر تُنگ‌بری دیوار چینی‌خانه را ببینید.
بعد از دیدن مقبره، توصیه می‌کنیم که به محوطه هم بروید و به قسمت شرقی آرامگاه بروید؛ جایی که شهدای جنگ چالدران به خاک سپرده شدند. این قسمت به قبرستان شهیدگاه معروف است.
همینطور که در فضای بیرونی مجموعه قدم می‌زنید، متوجه آرامگاهی می‌شوید که به صورت تک مقبره و جدا از مجموعه ساخته شده. این آرامگاه، منسوب به مادر شاه اسماعیل صفوی است و علت جدا بودنش را، مسیحی بودن او عنوان می‌کنند.
قصد سفر به اردبیل را دارید؟ مطلب «
خرید در اردبیل» و «
رستوران های اردبیل» را از دست ندهید.