چهل ستون اصفهان

چهل ستون، کاخ امینه خاتون، شاهکار معماری صفوی در باغی 67000 متری در اصفهان است. عمارتی که با 20 ستون افراشته از سال 1057 تا به حال و 20 ستون خوابیده بر آرامش حوض بزرگ باغ، بار سنگین شکوه و ابهت صفویان را هنوز هم به دوش می‌کشد. نه‌تنها اعجاز معماری و هنر به کار رفته در  ساخت چهل ستون، بلکه صدها تصمیم مهم تاریخی و زمزمه‌های بزرگان جهان و مهمانان سیاسی صفویان، پیچیده شده بر گرداگرد هر چهل ستون این کاخ بی‌همتاست که نام آن را در جهان پر آوازه کرده است. با اسمارتیز همراه باشید تا با کاخ چهل ستون اصفهان بیشتر آشنا شوید.

بهترین زمان دیدن چهل ستون

چهل ستون خورشید اصفهان است، خورشیدی که با سحر بیدار می‌شود و در اوج زیبایی سرمست کننده‌ی خود بازدید‌کنندگان سحر‌خیز خود را شگفت‌زده می‌کند. اوایل صبح و سحر بهترین زمان دیدن این عمارت پرشکوه است. غروب چهل ستون نیز از صحنه‌های مورد علاقه‌ی گردشگران دوربین‌به‌دست است. زیبایی‌های توصیف‌نشدنی چهل ستون در فصل بهار به اوج خود می‌رسند. بهار در باغ چهل ستون به زیبایی صفوی خود برمی‌گردد و زمان را به صدها سال پیش می‌برد. هر ساله در ایام نوروز و از سوم تا نهم اردیبهشت ماه، شهرداری اصفهان تورهای رایگان اصفهان گردی دایر می‌کند. اوایل پاییز و اواخر تابستان نیز چهل ستون سرشار از گردشگرانی با ملیت‌های مختلف است که با مونوپادهای بلند خود در حال گرفتن سلفی‌ها و استوری‌هایی داغ هستند. با این‌حال اگر تحمل گرمای تابستان خشک اصفهان و سرمای سوزناک زمستان‌ها را دارید، این دو فصل خلوت نیز برای یک سفر آرامش‌بخش و به دور ازدحام و صف‌های طولانی بلیت، مناسب هستند.

آدرس و راه‌های دسترسی به چهل ستون

رسیدن به چهل ستون از آسان‌ترین کارها در اصفهان است. در تمام سطح شهر می‌توانید تابلوهای راهنمای اماکن گردشگری را مشاهده کنید. کافی‌ست میدان نقش جهان را پیدا کنید و از آن‌جا به سمت غرب یعنی خیابان بهشتی نژاد بروید و بعد در خیابان باغ گلدسته وارد خیابان استانداری و ورودی کاخ موزه‌ی چهل ستون شوید. برای پارک ماشین می‌توانید از خیابان‌های اطراف باغ استفاده کنید زیرا چهل ستون پارکینگ عمومی برای گردشگران ندارد.
آدرس چهل ستون: میدان امام حسین٬ خیابان استانداری

هزینه‌ی بلیت و ساعات دسترسی به چهل ستون

هزینه‌ی بلیت اتباع ایرانی: 3000 تومان
هزینه‌ی بلیت اتباع خارجی: 20000 تومان
ساعت بازدید: همه روزه از 9 تا 21:30
روزهای تعطیل: تاسوعا و عاشورا، رحلت پیامبر و امام خمینی، شهادت امام جعفر صادق و حضرت علی

دانستنی‌های قبل از دیدن چهل ستون

1- ساخت کاخ چهل ستون در دوره‌ی شاه عباس اول آغاز شد. چهل ستون در آن زمان کوشک کوچکی بود به صورت کمان فرنگی که شاه عباس اول، پنجمین و قدرت‌مندترین شاه صفوی دستور ساخت آن را در راستای طرح گسترده‌ی شهرسازی و انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان داده بود.
2- از سری برنامه‌های پایتخت‌سازی اصفهان در زمان شاه‌ عباس اول در سال 1007 هجری قمری، احداث خیابان عریض و طولانی چهارباغ و باغ‌های بزرگ اطراف آن بود. باغ‌هایی که با مفهوم معماری سنتی باغ اندر باغ، به صورت متصل به هم سرتاسر اصفهان را پوشانده بودند و تا زمان شاه سلطان حسین و حمله‌ی افغا‌ن‌ها، باقی مانده بودند. نام باغ خرگاه، باغ بلبل، باغ هشت‌بهشت، باغ فتح‌آباد، باغ کاج، باغ نسترن، باغ خلعت، باغ انگورستان و چندین باغ دیگر امروزه تنها در اسناد تاریخی به جا مانده است و از بین تمام این باغ‌ها، هشت بهشت و چهل‌ستون برای ما به یادگار مانده است.
3- می‌توان گفت نیمی از نقشه‌ی شهر اصفهان و کاخ‌ها و معماهای معماری‌های آن‌ها توسط شیخ بهائی پایه‌ریزی شده. مجموعه کاخ‌هائی که از عالی قاپو تا میدان اصلی چهارباغ عباسی ادامه داشتند تماما ساخته‌ی ذهن و استعداد این دانشمند صفوی بوده‌اند.
کاخ چهل ستون در زمان سلطنت شاه عباس دوم به شکل باشکوه امروزی درآمد و تزیینات و آینه‌کاری‌ها و نقاشی‌های آن اضافه و تبدیل به شاهکاری به نام چهل ستون شد.
4- تالار آینه، تالار 18 ستون، دو اتاقی شمالی و جنوبی تالار، نقاشی‌ها، آینه‌کاری‌ها و کاشی‌کاری‌های دیوارها و سقف‌ها، ایوان‌های دو طرف سالن شاهی و تمام اجزای حوض بزرگ مقابل تالار در زمان شاه عباس دوم به مجموعه‌ی چهل ستون افزوده شده است.
5- وجه تسمیه کاخ چهل ستون را بر 3 اساس می‌دانند؛ محتمل‌ترین آن معنای عدد چهل است که در ادب فارسی نمادی از کثرت و تعدد می‌باشد. نظریه‌ی بعد تعداد 20 ستون کاخ و انعکاس‌شان در آب حوض بزرگ عمارت‌ست. روایتی نیز از وجود تعداد دقیق چهل ستون در ابتدای ساخت این کاخ وجود دارد که می‌گوید در بیست و یکم رمضان 1118 قمری آتش سوزی عظیمی، بیست ستون آن را از بین رفته برده که آثار این سوختگی هنوز هم در غرب کاخ دیده می‌شود.
6- سیستم آب‌رسانی قرینه‌ی باغ چهل ستون از معدود نمونه‌های این سیستم بی‌نظیر معماری در جهان است.

راهنمای بازدید از چهل ستون

سردر اصلی باغ چهل ستون امروزه سردر جنوبی، یعنی درب خیابان استانداری‌ست که بازمانده‌ی 3 سردر ورودی قدیمی باغ است. گرچه دیگر دورتادور باغ را دیوار کشیده‌اند اما در منتهی الیه شرقی باغ هنوز هم می‌توان بقایای سردر اصلی قدیمی را دید. بعد از ورود به باغ چهل ستون ابتدا حوض بزرگ جلوی عمارت و سپس بنای اصلی کاخ چهل ستون دیده می‌شود. درختان کاج ایرانی، نارون، افرای سیاه، چنار و عرعر، افراشته در دو طرف حوض بازدیدکنندگان را بی‌اختیار به سمت کاخ می‌کشانند. حوض بزرگ باغ با طول 110 و عرض 16 متر درست روبروی ستون‌های عمارت چهل ستون ساخته شده و در چهار طرف آن شیرهای سنگی با دهان‌هایی باز قرار گرفته‌اند که در گذشته آب حوض از این شیرها و فواره‌‌های سنگی به فاصله‌های مساوی در جوی کوچک اطراف حوض تامین می‌شده. کاشی‌های مخصوص و تیره‌ی کف حوض علاوه بر عمیق‌‌تر نشان دادن آن، انعکاس زیبای ستون‌ها را نیز به ارمغان آورده‌اند.

بعد از حوض، ایوان اصلی چهل ستون به طول 3 و عرض 17 متر دیده می‌شود با ستون‌هایی هشت‌ضلعی به ارتفاع 14 متر از جنس چوب چنار و کاج. تمام این عظمت رو به سمت شرق و همان بقایای درب اصلی قدیمی قرار دارد. قسمت اول ایوان کاخ چهل ستون بر 18 ستون اصلی استوار است که چهار تای وسط بر روی چهار شیر سنگی قرار دارند، شیرهایی که به مثابه شیر آب عمل می‌کردند و آب حوض مرمر تالار را پر از آب می‌کردند. قبل از ورود به سردر اصلی کاخ، سر خود را کمی بالا کنید و از دنیای بی‌نظیر نقش و نگار سقف ایوان لذت ببرید. در این آسمان رنگ به رنگ می‌توانید تصویر قرینه‌ی حوض بزرگ پایین پای خود را هم ببینید. قرینه‌سازی‌ای که از شاهکارهای هنر معماری ایرانی است و نمونه‌ی آن را در ایوان عالی قاپو نیز می‌توان دید. قسمت بعد همان تالار آینه‌ی معروف است با چند پله ارتفاع که بر دو ستون قرار گرفته و نقطه‌به‌نقطه‌ی آن را آئینه‌کاری‌های ظریف تشکیل می‌دهند، حتی سقف این‌جا نیز پوشیده از آئینه‌های خوش‌نقش معرق‌کاری شده است.

تالار آینه‌ی چهل ستون از اولین بناهایی است که در آن تزئین سرتاسری سقف و دیوار و آینه‌‌کاری، نقاشی‌های بزرگ دیواری و ستون‌های چوبی با سرستون‌های مقرنس به کار رفته است. دیوارهای تالار پوشیده از نقاشی‌های صحنه‌های تاریخی و جشن‌ها و جنگ‌ها و شکارها و پیکره‌ی ایرانیان و اروپائیان است. این نقاشی‌ها عموما به هر دو روش نگارگری ایرانی و فرنگی کشیده شده‌اند اما نقاش‌ها و تاریخ دقیق ترسیم آن‌ها در دسترس نیست. علاوه بر دیوارهاییی که با آینه‌های قدی و شیشه‌‌ها و نقاشی‌های متنوع تزئین شده‌اند، درها و پنجره‌های تالار آینه نیز سرشار از منبت و خاتم است. در انتهای تالار، تصویر شاه عباس اول با تاج مخصوصش دیده می‌شود که در سال‌های 1334 و 1335 خورشیدی از زیر گچ خارج شده‌ است. شاه عباس اول شاهی که بنیان‌گذار این کاخ بوده و در زمان او چهل ستون تنها عمارت کلاه فرنگی کوچکی بوده برای پذیرایی از میهمانان دربار در مراسم و جشن‌ها. بعدها که تغییرات اساسی در ساختمان و تزئینات باغ اعمال شده، در سال 1056 هجری قمری با حضور شاه‌عباس دوم و سفیران کشور‌های خارجی، مراسم افتتاحیه‌ی چهل ستون برگزار شده است. چهل ستون تا سال‌ها به همان صورت سرپا بوده تا اینکه بعدها در سال دوازدهم سلطنت طولانی سلطان حسین، آخرین شاه صفوی، آتش‌سوزی عظیمی باعث نابودی اکثر قسمت‌های کاخ شده و آثار آن هنوز هم در بخش غربی کاخ دیده می‌شود.

سلطان حسین بعد از این آتش‌سوزی دستور بازسازی کاخ را داده و قسمت‌هایی از کاخ به شکلی دیگر بازسازی شده است اما بعدها در زمان قاجار نیز تغییراتی در عمارت اعمال شده. مثلا بسیاری از نقاشی‌های موجود در تالار مرکزی کاخ چهل ستون در عصر قاجار نقاشی شده‌اند، شرح پذیرایی شاه‌عباس اول و دوم و شاه‌طهماسب از شاهان ترکمنستان، تصویر جنگ شاه اسماعیل اول با ازبکان، دو تصویر دیگر روبروی هم در ورودی تالار که جنگ چالدران شاه اسماعیل اول و جنگ کرنال نادر شاه افشار را به نمایش می‌گذارند همه از هنرهای نقاشی اوایل دوران قاجار هستند. اتاق‌های دو طرف تالار ستون‌دار چهل ستون امروزه به عنوان موزه و نمایشگاه‌های فصلی مورد استفاده هنرمندان قرار می‌گیرند. بیشتر نقاشی‌های دیوارهای این اتاق‌ها در زمان حکومت ظل‌السلطان به دلایل نامعلوم زیر لایه‌ای از گچ پنهان‌شده بوده که با کمک کارشناسان و متخصصان از زیر گچ بیرون آمده و به سختی مرمت‌ شده‌اند. در کل چهل ستون کاخی‌ست که از فراز و شیب‌های بسیاری در طول تاریخ سربلند بیرون آمده و پس از هر سختی و مشقتی که متحمل شده، زیباتر و باشکوه‌تر، با زخم‌ها و بازسازی ها و مرمت‌هایی سر بر آورده که پرابهت و اهمیت این شاهکار جاویدان اصفهان صفوی می‌افزاید.