اصفهان، شهر معماری اسلامی ایران، هرگز بدون
مسجد امام اصفهان، تبدیل به نصف جهان نمی‌شد. این شاهکار معماری و کاشی‌کاری قرن یازدهم، برای قرن‌ها مهم‌ترین عامل وحدت مردم در میدان نقش جهان و مرکز حکومت صفویان بوده است. سردر حیرت‌انگیز مسجد امام اصفهان در کنار معماری باشکوه هر چهار صحن مسجد کافی‌ست که گردشگران را از دورترین نقاط جهان به دیدن شاهکار تاریخی علم و هنر ایران بکشاند. انعکاس صدای تاریخ پر افتخار این سرزمین، در سکوت زیر گنبد بزرگ مسجد امام اصفهان زیباترین فریاد معماری اصفهان است. با
اسمارتیز همراه باشید تا با مسجد امام یا مسجد شاه بیشتر آشنا شویم.
بهترین زمان دیدن مسجد امام اصفهان
بهار، فصل معتدل سفر به شهرهای مرکزی و گرم ایران مانند اصفهان است. فصلی که مسجد امام اصفهان را زیباتر از همیشه در هاله‌ی کبود کاشی‌های منحصر به فردش به دوران اوج شکوهش برمی‌گرداند، دورانی که پادشاهان صفوی پا بر محراب سنگ فرش صحن بزرگ مسجد امام اصفهان می‌گذاشتند و در خنکای شبستان پر ابهتش پشت سر بزرگ‌ترین مجتهدان عالم اسلام به نماز می‌ایستادند. هر ساله در ایام نوروز و از سوم تا نهم اردیبهشت ماه، شهرداری اصفهان تورهای رایگان اصفهان گردی دایر می‌کند که بازدید از مسجد امام اصفهان نیز در این تورها حتما گنجانده می‌شود. اوایل پاییز و اواخر تابستان نیز اصفهان سرشار از گردشگرانی با ملیت‌های مختلف است که در خنکای خوش این روزها محو سردر بی‌همتای مسجد امام اصفهان می‌شوند. با این‌حال اگر تحمل سرمای سوزناک زمستان‌ها و گرمای خشک تابستان‌های اصفهان را دارید، این دو فصل خلوت نیز بهترین زمان برای یک سفر آرامش‌بخش و به دور ازدحام و صف‌های طولانی بلیت و دیدن فوران رنگ کاشی‌های مسجد امام اصفهان است.
آدرس و راه‌های دسترسی به مسجد امام اصفهان
برای بازدید از مسجد امام اصفهان نیازی به پرسیدن آدرس نیست، در هر کجای این شهر زیبا باشید می‌توانید با یک تاکسی خود را به میدان نقش جهان برسانید و مسجد امام اصفهان را که با اقتدار در در ضلع جنوبی میدان نقش جهان ایستاده است ببینید. اگر با ماشین شخصی به اصفهان سفر کرده‌اید کافی‌ست از خیابان استانداری به سمت خیابان پشت مسجد و یا پشت مطبخ برانید و در پارکینگ عمومی آن پارک کنید.
آدرس مسجد امام اصفهان: ضلع جنوبی میدان نقش جهان اصفهان
مسجد امام اصفهان شاهکار جاویدان قرن یازدهم هجری است | عکس: Hamzeh Karbasi
هزینه‌ی بلیت و ساعات دسترسی به مسجد امام اصفهان
برای بازدید از مسجد امام اصفهان هم مانند اکثر مسجدهای ایران باید با پوشش اسلامی وارد شد. به همین دلیل دم ورودی مسجد به بازدیدکنندگان اعم از ایرانی و خارجی چادرهای رنگی داده می‌شود و در طول بازدید از مسجد نیز کارکنان مراقب پوشش بازدیدکنندگان هستند.
هزینه‌ی بلیت اتباع ایرانی: 3000 تومان
هزینه‌ی بلیت اتباع خارجی: 20000 تومان
ساعت بازدید صبح: 9 تا 12:30
ساعت بازدید عصر: 14 تا 18
روزهای بازدید: همه روزه به‌جز ایام سوگواری و هنگام نماز ظهر
دانستنی‌های قبل از دیدن مسجد امام اصفهان - مسجد امام اصفهان شاهکار جاویدان معماری،کاشی‌کاری و نجاری قرن یازدهم هجری است.
- در سال 1020 هجری به فرمان شاه عباس اول، پنجمین پادشاه خاندان صوفی، در
بیست و چهارمین سال سلطنت او بنای ساخت مسجد امام اصفهان نهاده شد و تا
سال‌ها بعد در دوران جانشینان او نیز ادامه داشت.
- شاه عباس مسجد امام اصفهان را به نیت شادی روح جدش، شاه طهماسب صفوی بنا نهاد.
- مسجد امام اصفهان که تا همین چند سال پیش به نام مسجد شاه معروف بود،
قبل‌تر به نام‌های مسجد سلطانی و مسجد جامع عباسی نیز شهرت داشته.
- دلیل ساخت میدان نقش جهان و بناهای اطراف آن از جمله مسجد امام اصفهان در
ضلع جنوبی آن، انتقال محور اصلی تجارت شهر از محله میدان کهنه و بازار
قدیم اصفهان به مرکز جدید شهر در زمان انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان،
و نزدیکی به دستگاه سلطنت و کاخ عالی قاپو و در نهایت، در انحصار درآوردن
پایه‌های تجارت اصفهان توسط دستگاه حکومت صفوی و شاه عباس اول بوده است.
- مسجد امام اصفهان رسما در رقابت با مسجد جامع اصفهان در میدان کهنه که
قدمتی از دوران سلجوقیان داشت، با برگزاری مراسم نماز جمعه و سایر مراسم
مذهبی از سوی دولت پشتیبانی می‌شد تا کم‌کم رفت و آمد مردم به سوی میدان
نقش جهان کشیده شد و بعد از سال‌ها این قسمت از شهر مرکزیت پیدا کرد.
- اسناد تاریخی شروع کار ساخت مسجد امام اصفهان را پس از جلب رضایت پیرزن
معروف، در 23 صفر 1020 ذکر کرده‌اند، تاریخی که در همان زمان و برحسب
اتفاق، با تاریخ کشف معدن سنگ مرمر اردستان در حوالی اصفهان یکی شده
بود. این هم‌زمانی به فال نیک گرفته شد و در ساخت مسجد امام اصفهان از
سنگ‌های مرغوب تازه کشف شده‌ی آن معدن استفاده‌ی فراوان شد.
- به رسم معماران قدیم، سازندگان مسجد امام اصفهان نیز نام خود را بر جای‌جای
این مسجد بر جا گذاشته‌اند. اگر در هنگام ورود به مسجد امام اصفهان به
کتیبهای فرعی که درست زیر کتیبه‌ی اصلی قرار دارد دقت کنید، نام استاد
علی‌اکبر اصفهانی، مهندس و معمار اصلی مسجد امام اصفهان، و محب‌علی بیک
لله، سرکار بیوتات سلطنتی و ناظر ساختمان، نوشته شده است.
- در کتیبه‌ی اصلی سردر مسجد امام اصفهان که در سال 1025 توسط استاد علیرضا
عباسی به خط ثلث خوشنویسی شده است آمده که شاه عباس این مسجد را از اموال
خالص خود بنا کرده و ثواب آن را به روح جد بزرگ خود شاه طهماسب اهدا فرموده
است.
- مسجد امام اصفهان مسجدی‌ست که در طی صحنه‌های درگیری‌های سیاسی در اصفهان
بارها و بارها محل تجمع مردم بوده و تحصن‌های زیادی را به چشم دیده است.
تحصن‌هایی مانند تحصن سال 1325 قمری علیه ظل السلطان قجر، حاکم ظالم
اصفهان.
- در تاریخ 15 دی 1310 مسجد امام اصفهان با شمارهٔ ثبت 107 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
- بعدتر نیز مسجد امام اصفهان به عنوان نمونه‌ای از بناهای تاریخی میدان نقش جهان اصفهان در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
- بر اساس کتیبه‌ها، زلزله‌ای باعث خرابی‌هایی در مسجد امام اصفهان شد که
بالاخره در سال 1261قمری به امر محمدشاه قاجار مرمت و بازسازی ای بر روی
این بنا انجام شد.
- بعدتر نیز در سال 1316 شمسی، ایوان مسجد امام اصفهان به دست استاد حسین
معارفی مورد بازسازی کلی قرار گرفت و مناره‌ها با کلاف‌های آهنی و متصل
ساختن آن‌ها به‌یکدیگر مهار شد.
اصفهان هرگز بدون مسجد امام اصفهان، تبدیل به نصف جهان نمی‌شد | عکس: Warwick Sellens
راهنمای بازدید از مسجد امام اصفهان
در بدو ورود به میدان نقش جهان اگر به سمت جنوب ایستاده باشید عظمت و وقار مسجد امام اصفهان را با تمام وجود درک خواهید کرد. سردر زیبا و حیرت‌انگیز مسجد امام اصفهان بارها و بارها زینت‌بخش سایت‌های بزرگ گردشگری جهان و جلد مجلات بین‌المللی معتبر معماری بوده است. سردر عظیم و بی‌همتای مسجد امام اصفهان با کاشی‌کاری منحصر به فردش به طول 32 متر از انتهای شمالی میدان نقش جهان نیز به خوبی دیده می‌شود. مناره‌های متقارن این سردر ارتفاع آن را به 42 متر هم رسانده‌اند. البته این تنها سردر ورودی مسجد امام اصفهان نیست. ورودی‌های دیگر مسجد یکی از سمت خیابان استانداری در کوچه‌های گذر سعدی و پشت مطبخ است و دیگری ورودی شرقی مسجد از کوچه‌ی پشت مسجد است. قبل از این‌که از این قسمت عبور کنید بد نیست با دقت بیشتری به درب اصلی مسجد امام اصفهان نگاه کنید و پوشش نقره و طلا و شعر حک شده بر این درب عظیم را ببینید. شعری که هشت بیت آن بر یک لنگه و هشت بیت دیگر بر لنگه‌ی دیگر درب اصلی برجسته‌کاری شده است. برای دیدن گنبد اصلی و عظیم مسجد امام اصفهان و مناره‌های آن نیازی به عبور از سردر نیست و این نمای پر ابهت از خارج از ساختمان مسجد نیز به راحتی دیده‌می شود. در ابتدای ورود حوض بزرگ صحن شمالی و دو قاب دو طرف مدخل مرکزی، تداعی کننده‌ی طرح سجاده برای بازدیدکنندگان است. این صحنه‌ای‌ست که بالای سرتان کاشی‌کاری کبود سردر اصلی مسجد امام اصفهان، روبرویتان بعد از حوض، مدخل تاریک ورودی با دیوارها و مقرنس‌ها و حاشیه‌های آبی درخشانش، حالتی رویایی ایجاد می‌کند.
شاید این‌ها را هم بپسندید!
در ضلع غربی جلوخان تخت سنگ بزرگی دیده می‌شود که در قدیم کتیبهای بوده اما امروزه تنها عبارت بسم الله آن باقی مانده است. با رسیدن به گنبد اصلی و جنوبی مسجد امام اصفهان که بزرگتر از دو گنبد دیگر این مسجد است، چند لحظه‌ای درست زیر مرکز آن توقف کنید و به انعکاس صداهای اطراف در این نقطه دقت کنید. مهندسی صدایی که صدها سال پیش طراحی شده و حتی صدای بال زدن پرنده‌ی کوچکی را نیز در این نقطه متمرکز‌می کند. سال‌ها پیش موذنی اینجا می‌ایستاده و اذان‌می گفته یا سخن‌رانی برای مردم خطبه می‌خوانده و بدون هیچ بلندگویی صدایش تا انتهای صحن مسجد می‌رسیده. مناره‌های این گنبد که مناره‌های اصلی مسجد امام اصفهان هستند 48 متر ارتفاع دارند و نام‌های محمد و علی بر بدنه‌ی هر‌کدام از آن‌ها متناوبا تکرار شده است تا مذهب شیعه را تداعی کند. شبستان‌های قرینه‌ی مسجد امام اصفهان نیز در نوع خود جالب هستند. شبستان شرقی که بزرگتر است، ساده و بی‌آلایش و وسیع است و در مقابل، شبستان غربی کوچک‌تر، اما پر نقش و نگار است، با کاشی‌های هفت رنگ و محراب بی‌همتایی که از زیباترین محراب‌های مساجد اصفهان است. مسجد امام اصفهان از ابتدا در جهت اتصال دو مدرسه‌ی دینی در دو طرف شرق و غرب مسجد ساخته شد. امروزه این دو مدرسه در منتهاالیه جنوبی مسجد امام اصفهان دو گوشه‌ی قرینه را به وجود آورده اند. مدرسه ناصری در جنوب شرقی با حجره‌هایی برای سکونت طلاب، و مدرسه سلیمانیه در جنوب غربی قطعه سنگ مثلثی شکلی در میان صحن آن که شاخصی‌ست برای نشان دادن ظهر حقیقی اصفهان در هر چهار فصل سال. ساخت و مهندسی دقیق این شاخص را به شیخ بهائی نسبت داده‌اند.
ا
عکسی زیبا با کادربندی جذاب از مسجد امام | عکس: Warwick Sellens
سنگاب‌های مسجد امام اصفهان
مسجد امام اصفهان مسجد هفت سنگاب است. سنگاب‌ها ظرف‌های سنگی بزرگی برای وضو گرفتن یا آشامیدن بودند که معمولا در حیاط مسجدها تعبیه می‌شدند. هفت سنگاب بزرگ در کل مسجد امام اصفهان به صورت پراکنده کار گذاشته شده است:
سنگاب در ورودی: سنگابی از سنگ یشم با پایه‌ای هشت‌ضلعی درست روبروی ورودی اصلی مسجد امام اصفهان که با حفاظ از لمس کردن آن جلوگیری شده است.
سنگاب چهل‌ستون غربی: سنگابی از سنگ یشم با پایه‌ای هشت‌ضلعی در میان دو مربع سنگی پاشویه با نقش‌های گل و بته و اشعاری به خط نستعلیق.
سنگاب چهل‌ستون شرقی: سنگابی از سنگ یشم با پایه‌ای هشت‌ضلعی در میان دو مربع سنگی پاشویه با نقش و رگه‌های طبیعی.
سنگاب گنبد غربی: سنگابی از سنگ مرمر با پایه‌ای چهارضلعی که سنگ آن توسط کنده‌کاری‌های مردم فرسوده شده است.
سنگاب گنبد شرقی: درست قرینه‌ی سنگاب گنبد غربی با همان مشخصات.
سنگاب دالان حیاط غربی: سنگابی با نوشته‌ای حک شده بر آن به این مضمون: «وقف حضرت امام حسین کرد این حوض را هر که طمع کند به لعنت خدا گرفتار شود. سنه 1901»
سنگاب شرقی ورودی اصلی: درست قرینه‌ی سنگاب دالان حیاط غربی با چند نقش ساده بر بدنه و پایه‌ای گرد.
قصد سفر به اصفهان را دارید؟ شاید مطلب «
سفر به اصفهان» برای شما جذاب باشد.