آشنایی با علم کوه، دومین کوه بلند ایران

علم کوه جزو کوه‌های مشهور ایران است که در ناحیه مرکزی رشته کوه البرز واقع شده‌است. علم کوه بعد از دماوند در رتبه دوم بلندترین کوه‌های ایران قرار دارد و یکی از بهترین مناطق برای کوهنوردی و صعود به شمار می‌رود. بیشتر شهرت علم کوه به دلیل دیواره دامنه شمالی آن است که می‌توان هیجان و لذت سنگ‌نوردی و دیواره‌نوردی را به خوبی تجربه کرد. در ادامه با اسمارتیز همراه شوید تا شما را با علم کوه آشنا کنیم.

علم کوه در 20 کیلومتری جنوب غربی شهر کلاردشت در استان مازندران قرار دارد. کلاردشت و رودبارک نزدیک‌ترین شهرهای استان مازندران به علم کوه هستند. همچنین روستای پراچان طالقان در استان البرز هم از روستاهای همجوار علم کوه به شمار می‌رود. علم کوه در منطقه کوهستانی تخت سلیمان مازندران واقع شده‌است. این منطقه به دلیل داشتن 47 قله با ارتفاع بالای 4000 متر، به آلپ ایران شهرت دارد. علم کوه از سمت شمال به کلاردشت و از جنوب به طالقان دسترسی دارد. در منطقه تخت سلیمان و اطراف علم کوه می‌توان یخچال‌های طبیعی، برفچال‌ها و دیواره‌های بلند سنگی را مشاهده کرد. به همین دلیل علم کوه و قله‌های اطراف آن یکی از محبوب‌ترین مناطق برای کوه‌نوردان و صخره‌نوردان حرفه‌ای داخلی و خارجی محسوب می‌شود.

برای صعود به قله علم کوه باید یکی از دو جبهه اصلی شمالی یا جنوبی را انتخاب کنید. مبدا صعود از جبهه جنوبی دشت حصارچال و مبدا صعود از جبهه شمالی علم چال است. اکثر افراد و کوه‌نوردان آماتور و همچنین تورهای گردشگری مسیر آسان‌تر جنوبی را برای صعود انتخاب می‌کنند. برای صعود از مسیر جنوبی باید از طریق مرزن آباد به کلاردشت و بخش حسن کیف و سپس رودبارک رفت. از آن‌جا با وسایل نقلیه مناسب می‌توان به ونداربن رسید. پس از آن باید به سمت تنگ گلو و حصار چال پیش رفت. از ابتدای تنگ گلو تا حصار چال حدودا 3 ساعت طول می‌کشد. سپس در حصارچال باید از مسیر یال شرقی یا مرجیکش به سمت قله علم کوه حرکت کنید و بعد از 4 یا 5 ساعت کوه‌نوردی در نهایت به قله علم کوه صعود می‌کنید.

اما جبهه شمالی علم کوه دشوارترین و خطرناک‌ترین مسیر صعود را در بین کوه‌های ایران دارد. جبهه شمالی دارای سه مسیر سیاه سنگ‌ها، گرده آلمان‌ها و دیواره است. مسیر شمالی هم از مبدا رودبارک آغاز می‌شود و با عبور از ونداربن، پناهگاه سرچال و علم چال به سه مسیر ختم می‌شود. مسیر سیاه سنگ‌ها سخت و بسیار فنی است و برای عبور از آن باید در سنگ‌نوردی مهارت داشته‌باشید. با این وجود راحت‌ترین مسیر صعود از جبهه شمالی علم کوه همین قسمت است. بعد از آن مسیر گرده سنگی یا گرده آلمان‌ها قرار دارد. اولین‌بار تیمی از کوه‌نوردان آلمانی از این مسیر صعود کردند و به همین دلیل به نام گرده آلمان‌ها شناخته می‌شود.

در نهایت دشوارترین مسیر برای صعود به قله از جبهه شمالی، دیواره علم کوه خواهد بود. دیواره سنگی علم کوه حدود 650 متر ارتفاع دارد و کاملا عمودی است. برای بالا رفتن از این دیواره که تا قله علم کوه ادامه دارد باید در سنگ‌نوردی و دیواره‌نوردی مهارت بالایی داشته‌باشید. دیواره علم کوه مسیرهای صعودی مختلفی دارد که درجه سختی صعود از آن‌ها متفاوت است. همواره کوه‌نوردان زیادی از سراسر جهان برای صعود از دیواره علم کوه به ایران می‌آیند. یکی از اولین مسیرهای دیواره، مسیر گرده آلمان‌ها - فرانسوی‌ها است که توسط کوه‌نوردانی از این دو کشور بازگشایی شده‌است.

علم کوه در پاییز و زمستان همواره با بارش سنگین برف، طوفان‌های شدید، بوران، یخبندان و ریزش بهمن همراه است. علم کوه و منطقه تخت سلیمان جزو مناطق سردسیر و کوهستانی با ارتفاع بالا به شمار می‌روند. پس در فصول سرد سال علی‌الخصوص در شب‌ها، دمای هوا به طرز وحشتناکی کاهش می‌یابد. سرمای هوا و بارش برف علم کوه در بهار نیز همچنان ادامه می‌یابد. اما در تابستان هوا معتدل‌تر می‌شود و باد نیز از جناح غربی می‌وزد. در نتیجه بهترین زمان برای صعود به علم کوه اوایل تابستان و به‌خصوص نیمه دوم تیر ماه است. البته باید توجه داشت که آب و هوای منطقه به شدت متغیر است و ممکن است در حین صعود ناگهان با سرمای هوا یا مه گرفتگی شدید مواجه شوید. (هواشناسی علم کوه)

جنس سنگ‌های تشکیل دهنده علم کوه، سنگ گرانیت است و به همین دلیل غارهای کمی در این کوه مشاهده می‌شود. پوشش گیاهی منطقه علم کوه نیز بیشتر شامل گیاهان دارویی و مرتعی است. از گونه‌های گیاهی رایج علم کوه می‌توان به ارس خزنده، قارچ‌های خوراکی و گیاهان بالشتکی مانند کلاه میرحسن و چوبکوگون اشاره کرد. البته در مناطقی همچون دشت حصارچال به دلیل ارتفاع بالا و وجود برف در اکثر روزهای سال، گیاهان مرتعی کمتری رشد می‌کنند و بیشتر گیاهان دارویی و قارچ‌های خوراکی به چشم می‌خورد. از پرجمعیت‌ترین گونه‌های جانوری منطقه علم کوه هم می‌توان به کل و بز، خرس قهوه‌ای، پلنگ، گرگ، شغال، روباه، عقاب و کبک اشاره کرد.

در سال 1902 میلادی مصادف با 1281 شمسی، برادران برن مولر منطقه تخت سلیمان را مورد بررسی قرار دادند. برادران برن مولر گیاه‌شناسان آلمانی بودند که قله علم کوه را به عنوان بلندترین قله منطقه شناسایی کردند. در سال 1312 گروهی از کوه‌نوردان انگلیسی به سرپرستی داگلاس بسک وارد منطقه می‌شوند. این گروه برای اولین‌بار موفق شدند به قله علم کوه صعود کنند. داگلاس بسک بار دیگر در سال 1313 به منطقه علم کوه می‌آید. البته این بار همراه او پروفسوری اتریشی به نام هانز بوبک نیز به علم کوه آمد. این بار ضمن صعود به قله علم کوه، ارتفاع قله نیز به میزان 4822 متر اندازه‌گیری شد و رسما بلندترین قله منطقه اعلام شد. بوبک همچنین توانست یخچال‌های منطقه را نیز کشف کند.

بوبک برای اولین بار از کوه علم کوه نقشه‌برداری می‌کند و طی تحقیقات خود متوجه می‌شود که برادران برن مولر در سال 1902 به قله صعود کردند و در اصل اولین کسانی بودند که موفق به فتح علم کوه شدند. در سال 1315 شمسی گروهی آلمانی با نام کلاب آلپاین از طریق گرده شمالی به علم کوه صعود می‌کنند. از آن‌جا که این گروه آلمانی اولین نفراتی بودند که از طریق گرده شمالی به قله صعود کردند، این مسیر به گرده آلمان‌ها معروف شده‌است. اولین تلاش برای صعود از دیواره علم کوه در سال 1343 انجام شد.

در این سال هاری رست آلمانی و فضل الله امیرعلایی بعد از 36 ساعت تلاش تنها توانستند 400 متر از مسیر دیواره را صعود کنند. آن‌ها پس از سه روز تلاش به دلیل خستگی موفق نشدند ادامه مسیر را طی کنند و بازگشتند. سپس در سال 1347 کوه‌نوردان ایرانی موفق شدند ادامه مسیر رست و علایی را تا قله طی کنند و در نهایت پس از سه روز تلاش، فریدون نجاح و ابراهیم بابایی توانستند خود را از مسیر دیواره به قله علم کوه برسانند. پس از آن کوهنوردان مختلفی از ایران و سایر کشورها با صعودهای خود مسیرهای جدیدی را روی دیواره علم کوه باز کردند.