امروزه، معیار زیبایی‌شناسی سازه‌ها، ویژگی‌های لوکس آن‌ها هستند اما حدود 60 سال پیش این‌گونه نبود. در آن دوران، خانه‌های خشتی و گِلی باب بودند. اکنون پس از گذر از مدرنیسم، هنوز هم خانه‌های قدیمی، طرفداران زیادی دارند. روستای اصفهک طبس یکی از زیباترین و بهترین خانه‌های قدیمی را در دل خود جا داده. اینجا به خاطر یک خانه‌اش معروف است، تمامی خانه‌های روستا جذاب هستند. اینجا با وجود زلزله‌ی مرگبار سال 1357، هنوز در دل کویر مانند نگینی می‌درخشد.
بهترین زمان دیدن روستای اصفهک
وقتی اسم کویر را می‌شنویم، بی‌درنگ یاد هوای گرم می‌افتیم. اما شرایط خاص جغرافیایی روستای اصفهک باعث شده تا از آب و هوای معتدل و نسبتا خنکی به نسب شهرهای اطراف خود برخوردار باشد. این روستا در شهر طبس و در منطقه‌ی کویری در خراسان جنوبی قرار دارد. اما دمای روستای اصفهک را با دمای شهر طبس نسنجید. درواقع شما محدودیتی برای سفر به روستای اصفهک ندارید. اما از آن‌جایی که اکثر مسافران روستای اصفهک برای کویرگردی به این منطقه سفر کردند، پاییز، بهار و زمستان، بهترین زمان‌های سفر هستند.
“در اواخر تابستان سال 1357 و حوالی ساعت 7 شب زلزله‌ای مرگبار در شهر طبس رخ داد. آمار دقیقی از کشته‌شدگان در دسترس نیست اما متاسفانه در این زلزله 8/7 ریشتری بین 15 هزار تا 25 هزار نفر کشته و هزاران نفر بی‌خانمان شدند. این زلزله، گریبان روستای اصفهک را هم گرفت. 80 نفر از ساکنان روستا کشته شدند و تمامی خانه‌ها از بین رفت. ”
راه دسترسی به روستای اصفهک
آدرس: استان خراسان جنوبی، شهر طبس، بخش دیهوک، روستای تاریخی اصفهک
مسیر
دسترسی: وقتی به شهر طبس رسیدید، برای دسترسی به روستای اصفهک باید از
خیابان خرمشهر وارد بلوار شهید عباس‌پور بشوید. بلوار را تا جاده طبس –
دیهوک ادامه دهید. سپس باید 38 کیلومتر در این جاده برانید تا به تابلوی
روستای اصفهک برسید. به‌دنبال تابلو بروید تا وارد روستا بشوید. همچنین
می‌توانید از ترمینال اتوبوس‌رانی طبس تا روستای اصفهک، تاکسی دربست
بگیرید. بعد از رسیدن به اصفهک باید از بافت جدید روستا عبور کنید تا به
بافت قدیمی‌اش برسید.
تراکم و فشردگی ساخت روستای اصفهک
نمایی کلی از خانه‌های تخریب‌شده روستای اصفهک | عکس: نهال ظاهری
هزینه بلیط و ساعات دسترسی
هزینه بلیط برای گردشگران ایرانی: رایگان
هزینه بلیط برای گردشگران خارجی: رایگان
ساعات بازدید: 24 ساعته
مدت زمان پیشنهادی: 3 الی 4 ساعت (بدون شب ماندن)
دانستنی‌هایی قبل از دیدن روستای اصفهک
- به‌دلیل قرارگیری در نزدیکی کویر و دارا بودن بافت تاریخی از جنس خشت و گل، روستای اصفهک به یکی از پرطرفدارترین مقاصد گردشگری در استان خراسان جنوبی تبدیل شده است.
- روستای اصفهک در زلزله‌ی سال 57 تخریب شد و حدود 80 نفر هم فوت شدند. ساکنان روستا هم جای نزدیکی به روستای قبل را برای ساخت و ساز انتخاب کردند.
- خانه‌های تخریب شده‌ی روستا تا چند سال پیش به همان وضع باقی ماندند تا این‌که جوانان دهه‌ی شصتی روستا تصمیم گرفتند خانه‌ها را مرمت کنند و آن‌ها را تغییر کاربری دهند. در سال 1395 عملیات مرمت و بازسازی روستا آغاز شد که نتیجه‌اش مرمت حمام خزینه‌ای، چهار خانه‌ی روستایی و رستوران بود. این خانه‌ها به اقامتگاه‌های بوم‌گردی تبدیل شدند.
- برای این‌که مثل قدیمی‌ها تجربه‌ی رفتن به حمام خزینه را داشته باشید، حتما به خزینه‌ی اصفهک هم سر بزنید و برای یک ساعت به قول ادبی‌ها «شوخ از تن بزدایید».
- به دلیل آب و هوای خنک و معتدل، کشاورزی روستا بسیار قوی است. درختان نارنج، انار، خرما و زمین‌های کشت زعفران و پونه به خاطر همین آب و هوا رشد می‌کنند و قابل کشت هستند.
- قنات‌های پرآب عباس‌آباد، ده نو، توکل‌آباد و اسکندرآباد هم به سرسبزی روستا کمک می‌کنند.
- اگر به یکی از روستاهای شهرهای کویری ایران رفته باشید، شباهت بناهای روستاهای تاریخی شهری مانند یزد با روستای اصفهک را متوجه خواهید شد و دلیل آن هم کویری بودن هر دو منطقه است. روستای اصفهک طبس با معماری بومی مناطق کویری پایه‌ریزی شده است. تمامی بناهای این روستا اصول خاصی دارند: مثلا مسجد جامع اصفهک فضایی کوچک با یک گنبد کاه‌گلی و چند پنجره کوچک دارد که مشابهش را در سایر مناطق کویری هم می‌بینیم. یا این که حمام روستای اصفهک هم مثل سایر حمام‌های این مناطق شامل سربینه، سکویی برای نشستن، حوض، درگاه‌های کوتاه و خزینه است که با اصولی بنا شده تا در فصل تابستان هوای خنک در حمام بپیچد و در فصل زمستان هوای گرم.
- بعد از مرمت روستا، رصدخانه‌ی کویری به روستا اضافه شد. رصدخانه کویری روستای اصفهک متشکل از سه دیواره آجری به‌صورت دایره‌های متحدالمرکز است. این رصدخانه در فصل پاییز و زمستان بسیار شلوغ می‌شود.
- در روستای اصفهک فقط از خشت و گل برای ساخت خانه‌ها استفاده می‌شد. این خانه‌ها، به‌صورت پیوسته و فشرده کنار هم ساخته شدند. دلیل آن هم حفاظت خانه‌ها در برابر خطر سرقت و دستبرد راهزنان بود. همچنین فشردگی و تراکم طرح روستای اصفهک قدیم به ایجاد سایه کمک می‌کرد و باعث می‌شد در روزهای گرم سال، کم‌ترین میزان آفتاب به داخل خانه‌ها وارد شود. برای همین هوای خانه‌ها خنک‌تر بود. چاه کوثر اصفهک به جز آب‌رسانی به خودِ روستا، منبع آبی هم برای 39 روستای دیگر است. از سقف گنبدی برای خانه‌های اصفهک استفاده می‌شد. با این کار، سایه در خلاف جهت تابش خورشید بود و خانه‌ها کمتر گرم می‌شدند. مثلا وقتی ساعت به 12 ظهر نزدیک می‌شد و یا آفتاب به اوج تابش خودش می‌رسید، یک سمت از گنبد سایه می‌افتاد و در نتیجه گرمای کمتری جذب دیوارها و سقف می‌شد.
- اهالی روستا به خصوص آن جوان‌هایی که خانه‌ها را مرمت کردند، هنوز هم آداب و رسوم پدران‌شان را به جا می‌آورند که «چراغن اصفهکی» معروف‌ترین آن است. در قدیم که روستاییان به برق و روشنایی دسترسی نداشتند و برای دیدار از فردی باید به خانه‌اش می‌رفتند، با فانوس نفتی به سراغش می‌رفتند. بعد از آن هم دور فانوس می‌نشستند و با هم اختلاط می‌کردند. برای همین شب‌های اصفهک پر از نور فانوس بود. همین سنت را الان هم می‌توانید در کوچه‌های اصفهک ببینید.
راهنمای بازدید از روستای اصفهک
تعدادی از خانه‌های روستای اصفهک متروکه هستند
معماری روستای اصفهک به‌دلیل هماهنگی کوچه‌ها و خانه‌ها با اکوسیستم منطقه از محبوبیت زیادی برخوردار است. در نتیجه قدم‌زدن در کوچه پس کوچه‌های خشتی روستا لذت خاصی برای گردشگران دارد. در این کوچه‌ها نسیمی می‌وزد و بوی کاهگل را به مشام شما می‌رساند.
“بعد از زلزله و تخریب روستای اصفهک، دیگر از خشت خام برای ساخت خانه‌ها استفاده نشد. با این حال امروزه دوباره برای مرمت خانه‌ها از خشت خام تولیدی پژوهشکده خشت خام روستا استفاده می‌شود.”
رصدخانه کویری روستای اصفهک از غروب آفتاب به بعد پذیرای مسافران است. پیشنهاد می‌کنیم در روزهایی که بارش شهابی در آسمان به‌وجود می‌آید بازدید از این روستا را از دست ندهید. معمولا چند روز قبل از این‌که بارش‌های شهابی اتفاق بیافتند، خبرهای آن منتشر می‌شوند تا علاقمندان به عکاسی از آسمان پرستاره شب کویر، این واقعه زیبا را از دست ندهند.
برای اقامت در شب شما چند گزینه دارید: در بافت تاریخی روستای اصفهک چندین اقامتگاه بوم‌گردی وجود دارد که می‌توانید در یکی از آن‌ها بمانید و با خاطره و تجربه‌ای کاملا متفاوت و خاطره‌انگیز به خانه برگردید.
“اهالی روستای اصفهک از تنه‌ی نخل استفاده‌ی جالبی کردند. آن‌ها از تنه‌ی توخالی درخت برای سطل آشغال استفاده می‌کنند.”
هر اقامتگاه سرویس بهداشتی و حمام هم دارد که به صورت مشترک با سایر اتاق‌ها قابل استفاده است. رستورانی هم برای صرف صبحانه و غذا بازسازی شده که می‌توانید برای خوردن غذا به آنجا بروید.
هرچند که توصیه می‌کنیم حتما در اصفهک بمانید، اما اگر برنامهی دیگری دارید، می‌توانید در طبس هتل بگیرید یا در یکی از مسافرخانه‌ها شب را به صبح برسانید. کمپینگ هم می‌تواند گزینه‌ی دیگر شما باشد.
“حتما وقتی شب از راه می‌رسد، برنامهی شب‌گردی در کوچه پس کوچه‌های روستا را انجام دهید. دیدن آسمان پرستاره و فانوس‌های نفتی که روی زمین و کنار خانه‌ها قرار دارند، تجربه‌ی کاملا متفاوتی است.”
در این اقامتگاه، سرویس بهداشتی و حمام و رستوران برای مسافران تعبیه شده است. همچنین می‌توانید به طبس بازگردید و شب را در یکی از هتل‌ها یا مسافرخانه‌های آن سپری کنید. یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها، همراه بردن چادرمسافرتی و
کمپینگ در دل کویر است. از روستای اصفهک تا رمل و تپه‌های شنی راهی نیست. اگر هیچکدام از این گزینه‌ها مدنظرتان نیست و می‌خواهید به مقصدی دیگر بروید، روستای ازمیغان، روستای نایبند و کال جنی در نزدیکی روستای اصفهک قرار دارند. فاصله هرکدام از آن‌ها تا روستای اصفهک حدودا 1 ساعت است و بازدید از این جاذبه‌ها، خالی از لطف نیست.