مقبره کوروش کبیر؛ مقبره‌ای که از سنگ طلا بود

کوروش دوم هخامنشی، یا کوروش بزرگ را همه‌ی ما ایرانیان می‌شناسیم. در تاریخ باستانی ایران و جهان، دوره‌ی فرمانروایی کوروش بزرگ همچون نگینی در میان تمام حکومت‌ها می‌درخشد چنان که رفاه، آسایش و عدالتی که کوروش با خود برای ایرانیان به ارمغان آورد مثال زدنی‌ است. مقبره‌ی کوروش بزرگ در محل فرمانروایی او، پاسارگاد و در 130 کیلومتری شهر شیراز قرار دارد. در این مطلب سعی بر معرفی مقبره‌ی کوروش و بیان حقایقی جالب در مورد آن و تاریخ هخامنشی داریم.

بهترین زمان بازدید مقبره‌ی کوروش

پاسارگاد در محیطی تقریبا بیابانی قرار گرفته و بهتر است در زمانی از مقبره‌ی کوروش بازدید کنید که هوا نه زیاد گرم و نه سرد باشد. به همین دلیل اواخر اسفند ماه و اوایل فروردین بهترین زمان بازدید از این مکان است. در این زمان علاوه بر هوای خوب، شیراز حال و هوای بسیار زیبایی دارد و می‌توانید از سایر مناطق دیدنی این شهر توریستی، مانند حافظیه، آرامگاه سعدی، مسجد نصیرالملک، باغ جهان نما و... دیدن کنید. سعی کنید بازدید خود از پاسارگاد را از صبح شروع کنید تا برای بازدید از مکان‌های مختلف آن فرصت کافی داشته و برای بازگشت به شب نخورید. همچنین بازدید از مقبره‌ی کوروش در برخی مناسبت‌ها مانند نوروز یا روز 7 آبان نیز لطف خاص خود را دارد. در این روزها مجموعه‌ای از آداب و رسوم باستانی ایرانی به نمایش در می‌آیند که لطف سفر شما را دو چندان می‌کنند.

را‌ه دسترسی به مقبره‌ی کوروش

مقبره‌ی کوروش در مجموعه‌ی باستانی پاسارگاد قرار دارد که در 130 کیلومتری شهر شیراز، شهر سعادت‌شهر و روستای مادر سلیمان قرار گرفته است. برای رسیدن به پاسارگاد و مقبره‌ی کوروش از سمت شیراز، جاده‌ی شیراز به مرودشت را مستقیم طی کرده تا به میدان شهدای گمنام و پل خان برسید و وارد بزرگراه مرودشت- سعادت شهر شوید. پیمودن این مسیر در کل 1 ساعت و نیم طول می‌کشد و به دلیل بزرگراه بودن ترافیک خاصی ندارد. می‌توانید از اتومبیل شخصی استفاده کنید و اگر امکانش را ندارید، به دلیل قرار گرفتن پاسارگاد در مسیر جاده شیراز - تهران، می‌توانید از اتوبوس‌‌های ترمینال استفاده کرده و در سعادت-شهر پیاده شوید. طی کردن مسیر از سعادت شهر تا پاسارگاد را می‌توانید با آژانس‌های مسافربری شهری نیز انجام دهید.

هزینه‌ی بلیط و ساعات دسترسی

1- 6 ماهه‌ی اول سال:  از ساعت 7:30 تا 8 شب؛ 6 ماهه‌ی دوم سال:  از 8 صبح تا 6 بعد از ظهر
2- بلیط ورودی برای گردشگران داخلی 3000 تومان و برای گردشگران خارجی 20000 است.
3- مجموعه‌ی تاریخی پاسارگاد در روز‌های شهادت امام علی (21 رمضان)، رحلت پیامبر(28 صفر)، رحلت امام خمینی(ره)(14 خرداد)، عاشورا و تاسوعای حسینی (9 ام و 10 ام محرم) و شهادت امام جعفر صادق تعطیل می‌باشد.

دانستنی‌های قبل از دیدن مقبره‌ی کوروش

•    یکی از روایت‌هایی که از مرگ کوروش کبیر در منابع تاریخی آمده است کشته شدن او به دست ملکه تومریس است. کوروش در آن زمان به ماساگت‌ها که بر ترکمنستان، افغانستان و بخشی از ازبکستان امروزی فرمانروایی می‌کردند حمله کرد و در حمله خود پیروز شد. او با پیشنهاد مشاورانش، باری از شراب را برای سربازان ماساگت به جای گذاشت و ماساگت‌ها که از شراب کم استفاده می‌کردند پس از خوردن آن بازده بسیار پایینی در جنگ داشتند. کوروش بیشتر آن-ها را از جمله پسر ملکه تومریس دستگیر کرد. گفته شده که اپارگاپیسس پسر ملکه، به نحوی کوروش را مجاب کرد دستانش را باز کند و هنگامی که زندانی ایرانیان بود خود کشی کرد. ملکه نا خرسند از مرگ پسرش به جنگ دوباره‌ای با کوروش برخواست و این بار موفق شد که ایرانیان را شکست دهد و کوروش را بکشد و در سال 530 قبل از میلاد سرش را از بدنش جدا کند.
 
•    مقبره‌ی کوروش بزرگ در یک کیلومتری جنوب غربی پاسارگاد که محل اصلی فرمانروایی او بود، بنا شده است. کامل‌ترین توصیف تاریخی که از این بنا در دسترس است توسط آریستوبولوس که اسکندر مقدونی را در لشکرکشی او به شرق در اواخر قرن چهارم قبل از میلاد همراهی می‌کرد نوشته شده. در منابع یونانی ذکر شده که ساخت مقبره‌ی کوروش به تاریخی بین سال‌های 520 تا 559 قبل از میلاد بر می‌گردد. تاریخ نگاران معتقدند که اسکندر مقدونی پس از نابود کردن پرسپولیس، به بازدید مقبره‌ی کوروش رفت. اسکندر در آن‌جا به آریستوبولس فرمان داد که وارد مقبره شود. در داخل مقبره، آریستوبولوس یک تخت طلایی، یک میز که با ظروف نوشیدنی تزئین شده بود، یک سنگ قبر طلا، وسایل تزئینی با سنگ‌های با ارزش و کتیبه‌ای سنگی بر گور کوروش مشاهده کرد. هیچ کدام از این وسایل تاکنون باقی نمانده است و در همان زمان حمله اسکندر مقدونی مقدونیان درب آن را شکسته و وسایل را به تاراج بردند. اسکندر برای قوی کردن جایگاه خود به عنوان حاکم ایرانیان و علاقه‌ی شخصی که به کوروش داشت دستور مرمت مقبره‌ی کوروش را داد. بر صحت این منبع گفت و گو‌های بسیاری صورت گرفته است.
 
•    تا 200 سال گذشته، کسی نمی‌دانست که این بنا مقبره‌ی کوروش بزرگ است. سنگ‌های سنگین و معماری متفاوت این تصور را به مردم داده بود که انسان قادر به ساخت چنین مکانی نیست. مردم آن را مشهد مادر سلیمان می‌دانستند و اعتقاد داشتند که حضرت سلیمان که با دیو‌ها در ارتباط بوده است، این مقبره را برای مادر خود ساخته و این مکان تبدیل به زیارتگاه شده بود. در سال 1818 رابرت کرپورتر جهانگرد و دیپلمات انگلیسی که با آثار نویسندگان اروپای باستان آشنا بود، متوجه شباهت این بنا با توصیفاتی که از مقبره‌ی کوروش شده بود، گردید. البته 9 سال قبل از او موریه احتمال این که مقبره‌ی کوروش همان مشهد مادر سلیمان باشد را داده بود ولی بعد‌ها خود آن را رد کرد. بعد از او نیز گروتفند با مطالعه‌ی سفرنامه موریه و بررسی مشخصات دشت مرغاب به صورت حضوری، آن را به عنوان پاسارگاد و زیارتگاه را مقبره‌ی کوروش شناخت.
•    بحث و اختلاف نظر‌ها بر مقبره‌ی کوروش همچنان باقی است و این آرامگاه را به اشخاص مختلفی مثل بانویی هخامنشی و یا کمبوجیه نسبت می‌دهند. بعضی حتی آن را زندان سلیمان در پاسارگاد می‌دانند. و بعضی نیز اعتقاد دارند که پاسارگاد در دشت مرغاب نبوده و در دارابگرد یا جای دیگریست.
 

راهنمای بازدید از تخت جمشید

برای رسیدن به مقبره‌ی کوروش، پس از گذر از روستای مادر سلیمان، وارد منطقه تاریخی پاسارگاد می‌شویم. آرامگاه این پادشاه بزرگ پارسی از همان ورودی پاسارگاد، هیبت عجیبی دارد که دل آدم را می‌لرزاند. مقبره‌ی کوروش عجیب می‌درخشد و معماری این بنا حیرت بر انگیز است.
در ساختن مقبره‌ی کوروش که قدمتی 2500 ساله دارد از سنگ‌های آهکی سفید که در گذر زمان رنگ آن به زردی می‌زند استفاده شده است. مقبره‌ی کوروش بر روی چند سنگ مکعب مستطیل شکل روی هم که حالت پلکانی را تشکیل دادند قرار گرفته است. سکوی اصلی و پایینی ترین سکو مکعب مستطیلی با طول 13.35 و عرض 12.30 است. سکو از 6 پله تشکیل شده و اتاق اصلی آرامگاه بر روی آن قرار گرفته است. سکوها و اتاق در مجموع ارتفاعی بیش از 11 متر دارند. سکوی اول 1 متر و 65 سانتی متر ارتفاع دارد که 60 سانتی متر آن پنهان است، پلکان دوم و سوم نیز 105 سانتی متر و چهارم، پنجم و ششمین پله هر کدام 57.5 سانتی متر ارتفاع دارند. ابعاد آخرین سکو که پناهگاه بر روی آن قرار گرفته، 6.40 در 5.35 است.
طاق مقبره‌ی کوروش از 4 ردیف سنگ تشکیل شده و در مجموع 1.5 متر ضخامت دارد. سابقا دری کشویی در شمال غربی مقبره کوروش وجود داشته که اکنون از بین رفته است. فضای خالی محصور میان سنگ‌ها 78 سانتی متر عرض و 140 سانتی متر طول دارد. از درون اقامتگاه سقف ساده و صاف است ولی از بیرون شیب هشت مانندی دارد. معماری سقف به این گونه است که سنگی هرمی شکل، بر روی دو سنگ بزرگ صاف قرار گرفته است. روی این سنگ‌ها سنگ دیگری نیز وجود داشته که اکنون از بین رفته است.
فرصت الدوله شیرازی می‌گوید که در سقف هرمی بیرون، فضایی مثلثی شکل حفر شده که در فضای بین سنگ‌های صاف و سنگ هرمی قرار گرفته و اعتقاده دارد که بدن مرده در واقع در آن جا قرار داده شده است. در حدود 200 سال قبل بازدید کنندگان از مقبره‌ی کوروش ستون‌هایی را دور تا دور آن توصیف کرده‌اند که در حال حاضر اثری از آن‌ها باقی نمانده است. بعد از مرگ کوروش‌، آرامگاه‌های زیادی به این سبک ساخته شد، ولی قدیمی‌ترین آن‌ها که باستان شناسان اعتقاد دارند که از مقبره‌ی کوروش نیز قدمت بیش‌تری دارد، آرامگاه بانویی هخامنشی در استان بوشهر است که معماری آن شباهت بسیار زیادی به آرامگاه کوروش دارد. از مکان‌های دیگری که شباهت آن‌ها با مقبره‌ی کوروش انکار نکردنی است برج سنگی در نزدیکی ازمیر ترکیه، تخت گوهر یا تخت رستم در مرودشت و آرامگاه فردوسی است.
در ایران پس از توجه سلسله‌ی پهلوی به ابنیه‌ی تاریخی شیراز و مرودشت، مجموعه‌ی تخت جمشید، پاسارگاد و مقبره‌ی کوروش دوباره مورد توجه شدید علاقه مندان به تاریخ ایران باستان قرار گرفت و به تدریج به یکی از توریستی‌ترین مکان‌های کشور تبدیل شد. شباهت مقبره‌ی بازسازی شده‌ی حکیم ابولقاسم فردوسی به مقبره‌ی کوروش نیز از همین علاقه‌ی وافر و توجه‌ جدیدی که به تاریخ ایران باستان شده است الهام گرفته شده است.