تخت سلیمان: شهر افسانه‌ها

• درمورد تخت سلیمان و اتفاقاتی که در آن رخ داده داستان‌ها و روایت‌های بسیاری وجود دارد، اما معلوم نیست هرکدام چقدر صحت دارند. 
• آثار به جای مانده در تخت سلیمان نشان می‌دهد که مردم از دوره‌ی مادها در این منطقه زندگی می‌کردند، اما در دوره‌ی ساسانیان، به طور رسمی تبدیل به شهری پر رونق شد.
• بهرام پنجم ساسانی تخت سلیمان را به شکل شهر درآورد، قباد اول آن را توسعه دارد و خسرو انوشیروان آن را به اوج شکوه و عظمت رساند.  
• در سال 624 میلادی، امپراطوری روم به تخت سلیمان حمله کرد و آن را ویران کرد. 
• قبل از ساسانیان، تخت سلیمان پایتخت اشکانیان هم بوده است. 
• تخت سلیمان پس از چغازنبیل، تخت جمشید و میدان نقش جهان چهارمین اثر تاریخی ایرانی در یونسکو است. 
• در شاهنامه هم به تخت سلیمان اشاره شده اما از اسم «چیچَست» استفاده شده. در دین زرتشتی دریاچه‌ی چیچست محل تولد زرتشت است. 
• در این منطقه‌ی پر رمز و راز، شواهدی از سکونت انسان‌های هزاره‌ اول ق. م هم پیدا شده است.  
• در دوران صفویه، این محل را تخت سلیمان نامگذاری کردند. 
• مردم محلی معتقدند که اینجا محل فرمانروایی سلیمان نبی بوده، برای همین اسم تخت سلیمان را برای معرفی این سایت باستانی انتخاب کرده‌اند.
• برخی معتقدند که جام مسیح یا همان جام مقدس (Holy Grail) در تخت سلیمان نگهداری می‌شود. 

به محض ورود به محوطه‌ی تخت سلیمان اول از همه دریاچه‌ی زیبایی را خواهید دید. البته اینجا دریاچه نیست بلکه چشمه‌ای معدنی است که در گذر میلیون‌ها سال رسوب و روی هم انباشته شدن رسوبات به دریاچه معروف شده. با این‌که در وبسایت‌های زیادی ممکن است بخوانید که از آب این دریاچه برای مصارف کشاورزی استفاده نمی‌شود، باید بدانید که این نظریه کاملا اشتباه است.

براساس آنچه که راهنمای رسمی مجموعه‌ی تخت سلیمان می‌گوید از آب دریاچه برای مصارف کشاورزی زمین‌های اطراف استفاده می‌شود. آب دریاچه‌ی تخت سلیمان بسیار خوشرنگ است و چون از سفره‌های زیرزمینی تامین می‌شود، در همه‌ی فصل‌های سال، دمای یکسانی دارد. 

اگر به شنا در دریاچه فکر می‌کنید، باید بگویم که این فکر را از سرتان بیرون کنید. در حال حاضر اجازه‌ی شنا در دریاچه با توجه به حفظ میراث معنوی آن و مهم‌تر از آن خطر غرق‌شدگی وجود ندارد و اطراف آن را با زنجیر محافظ بسته‌اند. با این حال در گذشته‌ها، بچه‌های روستای اطراف برای شنا به دریاچه می‌رفتند.

حجم رسوبات دریاچه آنقدر بالاست که حتی غواصان هم نمی‌توانند به عمق 120 متری دریاچه بروند. محلی‌ها می‌گویند ته دریاچه انگشتر معروف حضرت سلیمان هم هست همانی‌که با آن دیوها و جن‌ها را به تسخیر خودش در آورد.

تخت سلیمان به جز دریاچه‌اش به خاطر آتشکده‌اش هم معروف است. آتشکده آذرگَشنسب یعنی آتشکده‌ی مهم ساسانیان در اینجا ساخته شده بود که هنوز هم بقایایش را می‌توانید ببینید. براساس باور زرتشتیان و سیستم طبقات اجتماعی ساسانیان، 3 آتشکده‌ی مهم وجود داشته که هر طبقه‌ی اجتماعی برای نیایش و درخواست کمک از اهورمزدا به آنجا می‌رفتند: آتشکده‌ی آذرگشنسب برای خاندان سلطنتی و دربار، آتشکده‌ی آذر بُرزین مهر برای کشاورزان در نیشابور و آذر فَرنبَغ برای روحانیون در فارس.

بنای آتشکده‌ی آذر گشسب یا آذر گشنسب در ضلع شمالی دریاچه قرار گرفته و شامل بخش‌هایی مثل محراب آتش و راهروهای مخصوص عبادت است. در قسمت شمالی و جنوبی‌اش هم صحن ورودی و دروازه قرار گرفته. همان‌طور که گفتیم، آتشکده آذرگشنسب آنقدر برای شاهان ساسانی اهمیت داشت که قبل و بعد از هر جنگی به اینجا می‌رفتند تا نذر و قربانی کنند. آن‌ها همیشه بخشی از غنائم جنگی خودشان را به آتشکده‌ی آذر گشنسب هدیه می‌دادند. برای همین است که مخازن اینجا به قول امروزی‌ها پُر و پیمان بود. 

به جز این آتشکده، آتشکده‌ و معبدی هم برای الهه یا ایزدبانوی آناهیتا در ضلع شرقی آتشکده ساخته شده که به معبد آناهیتا معروف است.

بعد از آتشکده و معبد آناهیتا به ایوان خسرو می‌رسیم که در شمال غربی دریاچه قرار دارد که مصالح از آجر قرمز و ساروج است. ایوان غربی یا ایوان خسرو ایوانی بلند و باشکوه است که متاسفانه در حال حاضر اثر زیادی از آن به جا نمانده و فقط قسمت طاق آن برجای مانده. وقتی شاهان ساسانی برای عبادت به تخت سلیمان می‌آمدند، در این ایوان اقامت می‌کردند. این بنا در زمان حکومت خسرو اول ساخته شده است. در انتهای این ایوان، عمارتی هشت گوشه قرار دارد که متعلق به دوران ایلخانیان است و ردِ معماری ساسانیان و ایلخانیان در آن دیده می‌شود. 

بنای بعدی، بنای تالار شورا در پشت بناهای غربِ دریاچه است که در زمان ایلخانیان ساخته شده است. ایلخانیان از آنجایی اجدادشان مغولی بودند، علاقه‌ی وافری به شکارگاه و طبیعت داشتند و منطقه‌ی تخت سلیمان مکان ایده‌آلی برای آن‌ها محسوب می‌شود. برای همین آباقاخان اینجا را به عنوان پایتخت تابستانی‌اش انتخاب کرد و تالار شورا و کاخ شکار را ساخت. البته به جز این دو بنا، مسجد و حمام هم در قسمت جنوبی تخت سلیمان و دریاچه ساخته شد. حمام تخت سلیمان شامل بخش‌های گرمخانه، ولرم‌خانه، سربینه، هشتی ورودی و طاقچه بود. برای آب‌رسانی و تخلیه‌ی آب کثیف، کانال‌های آب‌رسانی و چاه مخصوصی هم ساخته شد تا فاضلاب به آن ریخته شود. 

به جز محوطه‌ی تخت سلیمان حتما به زندان سلیمان هم سر بزنید که در فاصله‌ی 3 کیلومتری اینجاست. زندان سلیمان نبی یا زندان دیو شبیه کوه است اما در اصل آن هم چشمه‌ای بوده که در گذر زمان به خاطر انباشت رسوبات چشمه، مرتفع شده و به کوهی مخروطی و توخالی با عمق 80 متر تبدیل شده. قطر زندان سلیمان 65 متر است و می‌گویند سلیمان نبی، دیوهای خطاکار و نافرمان را به اینجا می‌انداخته و زندانی می‌کرده. اگر بر لبه‌ی زندان سلیمان بایستید به خوبی بوی گوگرد را که از کف به بالا می‌آید قابل استشمام است. در دامنه‌ی زندان سلیمان هم بقایای دوره‌ی مادی را می‌بینید. 

حالا که این همه حرف از سلیمان نبی و دیوها زدیم، چرا از بلقیس یا ملکه سبا چیزی نگوییم؟ مطمئنا مردم محلی جایی هم برای بلقیس در نظر گرفته‌اند. در فاصله‌ی 8 کیلومتری تخت سلیمان، کوه دو قله‌ی بلقیس را می‌بینید. مردم محلی می‌گویند که اینجا خانه‌ی بلقیس بوده. اگر کوهنورد هستید، حتما سری به کوه بلقیس هم بزنید. در فصل بهار، برف قله‌ی کوه آب می‌شود و گل‌های رنگارنگی بر فراز آن می‌روید. آبشار زیبای قینرجه هم از دیگر جاذبه‌های نزدیک تخت سلیمان است که فقط نیم ساعت تا آن فاصله دارد.  

در آخر هم باید از امکانات محوطه‌ی تاریخی تخت سلیمان بگوییم. پارکینگ، بوفه و سرویس بهداشتی در محوطه هست و درضمن، امکان تردد با ویلچر در محوطه تخت سلیمان وجود دارد. اگر برنامه‌ی بازدیدتان را طوری تنظیم کنید که هنگام غروب به اینجا بروید، نورپردازی محوطه تخت سلیمان را هم خواهید دید که جلوه‌ی متفاوتی به محوطه بخشیده. 

اگر دنبال اقامتگاه بوم‌گردی نزدیک تخت سلیمان می‌گردید، اقامتگاه‌های بوم‌گردی روستای نصرت آباد مثل اقامتگاه آتر را انتخاب کنید که در فاصله‌ی 1 کیلومتری از تخت سلیمان قرار دارد.