منطقه‌ی اورامان یا به قولی «همسایه آسمان» از دیدنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کردستان است و روستای اورامان تخت آن که به "هزار ماسوله کردستان" معروف است؛ اصلی‌ترین جاذبه‌ی اینجا حساب می‌شود. این روستای خیال‌انگیز در دل کوه با طبیعت سرسبز و معماری پلکانی شگفت انگیز، سالانه مسافران زیادی را برای دیدن زیبایی‌هایش به سمت خود می‌کشاند. شما هم حتما باید در سفر به کردستان، بازدید از آن را در برنامه‌تان بگنجانید.
نمایی کلی از روستای پلکانی اورامانات تخت | عکس: علی دوستی
بهترین زمان دیدن اورامان تخت
چهار فصل اورامانات زیباست، اما با توجه به قرارگیری این روستا روی ارتفاعات، از اوایل اردیبهشت تا اوایل مهر بهترین زمان سفر به اورامان تخت است که آب و هوا معتدل و شرایط جاده‌ها مناسب‌تر است. اما اگر قصد مسافرت در فصل زمستان و دیدن چشم انداز برفی کوهستان را دارید بهتر است در بهمن ماه سفر کنید تا با شرکت در مراسم پیرشالیار از سفرتان لذت بیشتری ببرید.
راه دسترسی به اورامان تخت
اورامان تخت در فاصله 62 کیلومتری جنوب شرقی شهر مریوان و در همین فاصله از سروآباد قرار دارد. اگر با خودروی شخصی می‌خواهید به اورامان بروید بسته به شهر مبدا مسیرهای مختلفی وجود دارد اما رایج‌ترین مسیر از سنندج از طریق جاده مریوان است که پس از حدود 110 کیلومتر از جاده مریوان باید از سه راه دزلی (بیه‌که‌ره) وارد جاده هوارمان شده و حدود 45 کیلومتر مسیرتان را در این جاده ادامه دهید. بعد از روستاهای دزلی و درکی به اورامان تخت برسید.
.jpg)
طبیعت زیبای جاده اورامان محدوده دزلی | عکس: کوروش نوزادتهرانی
اگر می‌خواهید با وسیله نقلیه عمومی به اورامان تخت بروید باید از ترمینال سنندج سوار اتوبوس یا سواری‌های مریوان شده و سه راه دزلی پیاده شوید، این جاده به دلیل توریستی بودن روستا تقریباً پر‌تردد است و از آنجا می‌توانید با سواری یا مینی‌بوس مسیر اورامان تخت را پیش بگیرید. گردنه ژالانه، آخرین گردنه قبل از رسیدن به روستای اورامان تخت کمی سخت گذر و برف گیر است اما چشم انداز زیبایی دارد بد نیست در مسیر سروآباد – اورامان در این نقطه توقف کنید و از مناظر لذت ببرید. بعد از گشت در اورامان تخت پیشنهاد می‌کنیم جاده هورامان (بلبه ر هه ورامان) را ادامه بدهید تا در امتداد این جاده‌ی پر پیچ و خم جذاب از مکان‌های دیدنی مانند چشمه بل، روستای سلین و روستای هجیج هم دیدن کنید.
دانستنی‌های قبل از دیدن اورامان تخت
- اورامان تخت تا قبل از سال 1390 روستا بوده و پس از آن با تجمیع روستای سرپیر و اورامان تخت تبدیل به شهر شده است.
- اورامان یا هورامان واژه‌ای باستانی کردی است؛ به معنای سرزمین اهورایی یا خانه خورشید
- مردم اورامان معتقدند که زمانی این روستا مرکز حکومت و پایتخت حکام محلی
بوده است و کلمه تخت به معنی پایتخت می‌باشد و این نشان از عظمت این منطقه
درگذشته دارد.
- مراسم پیر شالیار که دو بار در سال در نیمه بهمن و نیمه اردیبهشت برگزار می‌شود، مهم‌ترین جاذبه آیینی روستاست.
- مهم‌ترین بناهای تاریخی روستا، مقبره و خانه پیر شالیار و مسجد سنگی اورامان هستند.
- اگر به فیلم و مستند علاقمند هستید پیشنهاد می‌کنیم مستندهای فرهاد ورهرام
از اساتید مستند سازی ایران را درباره اورامان تخت ببینید. جالب است بدانید
این روستا لوکیشن فیلم تخته سیاه به کارگردانی سمیرا مخملباف و نیمه ماه
به کارگردانی بهمن قبادی هم بود.
- در کتاب استاد نصرت الله کسرائیان از پیشکسوتان عکاسی قوم‌شناسی ایران به
نام "کردهای ایران" هم می‌توانید مجموعه عکس ارزشمندی از کردستان و
اورامانات را ببینید و لذت ببرید.
- اورامان تخت تمام امکانات عمومی لازم برای گردشگران را دارد و لازم نیست نگرانی‌ای از این بابت داشته باشید.
راهنمای بازدید از اورامان تخت
روستای اورامان تخت در دل رشته کوه زاگرس در منتهی‌الیه دره اورامان و در شیب تندی در مقابل کوه تخت در ارتفاع 1450 متری از سطح دریا قرار دارد و رودخانه‌های سیروان و لیله دو رودخانه مشهور هستند که در نزدیکی این روستا جاری‌اند. وقتی به روستا می‌رسید در اولین نگاه آنچه توجه‌تان را جلب می‌کند عظمت معماری خیره کننده روستا در دل کوه است.
“ به گفته اهالی قدیمی‌ترین بافت روستا در سمت شمال روستا و در کنار پرتگاهی
به نام تنوره دیوا (تنور دیوو) در کنار چشمه هانودگا قرار داشته.”
مردم بومی در این اقلیم کوهستانی از هزاران سال پیش خانه‌های خود را در دل صخره‌ها ساخته‌اند و مجموعه‌ای یکپارچه و هماهنگ با طبیعت را با فرم پلکانی در شیب کوه خلق کرده‌اند که از کمرکش کوه تا به بالا گسترده شده و شگفت انگیز است.
.jpg)
اورامانات تخت – عکس: کوروش نوزادتهرانی
کوچه اصلی در کمرکش کوه در جهت شرقی-غربی کشیده شده و روستا را به دو بخش تقسیم می‌کند که هر کدام از این دو بخش از چند محله تشکیل شده‌اند. وقتی در حال گشت زدن در این محله‌ها هستید متوجه می‌شوید که معابر پایین‌تر پله ندارند و راحت‌تر در آنها می‌توانید پیاده‌روی کنید. با نگاه کردن به ساختمان‌ها خواهید دید که از سنگ و به صورت خشکه چین ساخته شده‌اند و اکثر پنجره‌ها به رنگ آبی‌اند و پر از گل و گیاه و سقف‌های چوبی دارند. این سقف‌ها ممکن است حیاط خانه بالایی یا بخشی از گذر شهر یا حتی یک مرکز محله باشد. هر چه به سمت بالای روستا می‌روید درست است که شیب بیشتر می‌شود و راه رفتن سخت‌تر اما زیبایی‌ها هم بیشتر می‌شود و فضاها بکرتر. به گفته اهالی قدیمی‌ترین بافت روستا در سمت شمال روستا و در کنار پرتگاهی به نام تنوره دیوا (تنور دیوو) در کنار چشمه هانودگا قرار داشته. هم چنین در بخش شمالی روستا بر روی ارتفاعی مشرف به روستا آثاری از دیوارها و ستون‌های سنگی خشکه چین به جای مانده که نشانه کهن بودن روستا است.
سری به
مسجد قدیمی سنگی بزنید که هر چند بازسازی شده است اما دیدنش خالی از لطف نیست. در کوچه پس کوچه‌ها در سایه درختان بلوط و سقز استراحت کنید و با مردم محلی هم صحبت شوید. مردان چوخا پوشیده که در رفت و آمدند و اهالی که به صنایع دستی مشغول‌اند. یکی سجاده بافی می‌کند یکی حصیربافی و دیگری مشغول چاقوسازی است. فراموش نکنید که اگر می‌خواهید به اقتصاد روستا کمک کنید می‌توانید شال دستباف، گلیم، گیوه، ظرف‌های چوبی و سفالی، خشکبار و محصولات کشاورزی سوغاتی بخرید.
از خانه و مقبره پیر شالیار در مسیر بلبه‌رهه ورامان حتماً بازدید کنید که مهم‌ترین مکان‌های تاریخی شهرند. به دنبال بنایی با شکوه نگردید خانه و مقبره هر دو بسیار ساده‌اند اما مکان‌های مقدسی هستند که میزبان "مراسم عروسی پیر شالیار" یکی از غنی‌ترین و خاطره‌انگیزترین مراسم‌های آیینی با قدمت چند هزار ساله‌اند. پیر شالیار از شخصیت‌های مقدس و اسطوره‌ای اورامان است که خانه، آرامگاه و چله خانه منسوب به او از مکان‌های مقدس اورامان تخت است. گفته می‌شود پیر شالیار صاحب کرامات بوده و داستان‌های زیادی درباره او وجود دارد اما روایتی که پررنگ‌تر از همه در ذهن مردم اورامان نشسته این است که شاه بهار خاتون دختر پادشاه بخارا بر اثر یک بیماری مرموز قدرت تکلم و شنوایی‌اش را از دست داده بود و کسی نمی‌توانست او را درمان کند. پادشاه اعلام می‌کند هرکس بتواند دخترش را شفا دهد، حاکم او را به‌عنوان همسر دخترش انتخاب می‌کند. شاه بهار خاتون عازم خانه پیر شالیار می‌شود که آوازه کراماتش به بخارا هم رسیده بود، پیر شالیار معجزه می‌کند و او شفا میابد و پس از آن با پیر شالیار ازدواج می‌کند که این جشن ازدواج با همکاری و همدلی اهالی روستا و طوایف مختلف برگزار می‌شود.
از آن روز تا به حال در اورامان هر سال مراسم بزرگی به یاد آنها برگزار می‌شود که چندین روز طول می‌کشد و قربانی کردن گاو و گوسفند، دف‌نوازی، رقص و سماع عرفانی، پخش خوراکی و نذری‌هایی مثل آش محبوب و سنتی " هولوشین" و نان‌های محلی با ماست و شب‌نشینی و ذکر گفتن بخشی از جذابیت‌های این مراسم است. مراحل مختلف این مراسم در نیمه زمستان و در سه روز برگزار می‌شود.
.jpg)
مراسم پیر شالیار | عکس: نوید سیدی‌مرادی
مراسم بعدی که در نیمه بهار است به کومسای یا سنگ شکنی معروف است که در آن
مردم بر سر مزار پیر شالیار می‌روند و با میله آهنی به سنگ بزرگی که در
قبرستان است می‌زنند و تکه‌ای از آن را می‌شکنند و خرده‌های سنگ را بین
مردم به‌عنوان تبرک تقسیم می‌کنند گفته می‌شود این سنگ زایا است و هیچ وقت
تمام نمی‌شود. این مراسم شامل مناسکی مثل فاتحه‌خوانی، دف نوازی و اجرای
مراسم تلیله‌خوانی است. جالب است بدانید که در باور مردم اورامانات تخت
برخی درخت‌ها به‌خصوص درخت‌های بنه (پسته وحشی) مقدس‌اند که مردم با
پارچه‌های رنگی به آنها دخیل می‌بندند و حاجت می‌طلبند.
هر ساله هزاران
نفر برای شرکت در مراسم پیر شالیار عازم اورامانات تخت می شوند و بسیار
شلوغ می شود اگر خواستید در این مراسم‌ها شرکت کنید سعی کنید نسبت به مناسک
آیینی و باورهای مردم محلی با احترام کافی رفتار کنید.