درباره نوردهی در عکاسی چقدر می‌دانید؟

پیشرفت تکنولوژی به دوربین‌های عکاسی قدرتی بخشیده‌اند که هیچ عکاسی تا چند دهه‌ی پیش حتی تصورش را هم نمی‌کرد. با وجود این که داشتن یک دوربین حرفه‌ای برای گرفتن عکس‌های جذاب و باکیفیت ضروری است، اما کافی نیست. اول از همه، عکاس باید مفاهیم اصلی عکاسی مانند نوردهی در عکاسی را بشناسد. نوردهی در حقیقت توانایی دوربین در ثبت نور واقعی محیط است. پس یک عکاس اول از همه باید بداند نوردهی چیست و چگونه کار می‌کند؟ پیش از آن‌ که به سراغ دستورالعمل دوربین‌تان بروید، بهتر است اول اطلاعاتی درباره‌ی این قابلیت کسب کنید. این مفهوم در همه دوربین‌ها یکسان است. پس از خواندن این مطلب حتماً نکته‌ها را به صورت عملی آزمایش کنید تا بهتر با آن آشنا شوید. با اسمارتیز همراه شوید.

ایزو میزان حساسیت سنسور دوربین به نور است. هر چه عدد ایزو بالاتر باشد، سنسور نسبت به نور حساس‌تر و هر چه عدد ایزو پایین‌تر باشد، حساسیت آن پایین‌تر است. ابزوی بالا(میزان حساسیت به نور بالا) ظاهر عکس را دانه‌دانه می‌کند. پس در کل بهتر است از ایزوی پایین استفاده شود.
تنظیمات ایزو: در بیش‌تر دوربین‌ها ایزو از 100 شروع شده و به شکل تصاعد هندسی افزایش می‌یابد. بنابراین ایزو 200 دو برابر ایزو 100 و ایزو 400 دو برابر ایزو 200 به نور حساس است. عدد ایزو به همین ترتیب افزایش پیدا می‌کند.
 

عدد ایزو را بر اساس نور محیط تنظیم کنید. مثلاً اگر در روز عکس می‌گیرید، پایین‌ترین ایزو یعنی 100 را انتخاب کنید. زیرا با انتخاب ایزو‌ی بالا، تصویر بیش از حد نور دریافت می‌کند. اگر نور محیط کم‌تر است، مثلاً در هوای ابری بهتر است ایزو 400 را انتخاب کنید. در شرایط ویژه مثلاً عکاسی از آسمان شب، ایزو را روی 1600 بگذارید. ایزوی مناسب برای برخی شرایط کلی نور در پایین آمده است.
•    روشنایی روز، هوای آفتابی        100
•    روز ابری                          400   
•    روز ابری، جنگل تاریک            800
•    شب                             1600

 
تأثیر ایزو بر نویز تصویر: عکاسان معمولاً در نور کم، برای رسیدن به نوردهی بهتر عدد ایزو را افزایش می‌دهند و همان‌طور که گفتیم بالا بردن ایزو باعث افزایش حالت دانه ‌دانه یا نقطه‌ نقطه‌ای تصویر یا به اصطلاح همان نویز می‌شود. این وضعیت در قسمت‌های تاریک عکس نمایان‌تر است. این حالت معمولاً از ایزوی 800 به بالا رخ می‌دهد و هر چه ایزو بالاتر برود، نویز تصویر بیش‌تر می‌شود. البته این وضعیت از یک دوربین به دوربین دیگری متغیر است. بنابراین با بررسی دوربین خود، ببینید از چه ایزویی به بعد، نویز در عکس پیدا می‌شود.

از ایزو بیشتر به عنوان مبنایی برای استفاده‌ی خلاقانه از دو ضلع دیگر نوردهی یعنی دیافراگم و سرعت شاتر استفاده می‌شود. با این حال از خود ایزو هم می‌توان برای افزون عامدانه‌ی نویز به تصویر استفاده کرد. گاهی‌اوقات نویز، تصویر را زیبا می‌کند.

دیافراگم به میزان گشادی دریچه لنز اطلاق می‌شود. هر چه این دریچه گشادتر باشد، میزان بیش‌تر و هر چه تنگ‌تر باشد، میزان کمتری از نور وارد دوربین می‌شود. تغییر دیافراگم اثرات مختلفی بر خروجی تصویر می‌گذارد، اما اصلی‌ترین و خلاقانه‌ترین کار دیافراگم کنترل عمق میدان دید ( فاصله بین نزدیک‌ترین تا دورترین شیء موجود در ناحیه فوکوس) است. به عبارت دیگر می‌توان با دیافراگم تعیین کرد که این فاصله در عکس معلوم شود یا نشود.
تنظیمات دیافراگم: برای تعیین میزان گشادی دریچه لنز یا همان دیافراگم از یک نوع درجه‌بندی یا مقیاس به نام «f-stop» استفاده می‌شود. ضریب f با میزان گشادی لنز رابطه عکس دارد. یعنی هر چه ضریب f کوچک‌تر باشد، دریچه‌ی لنز گشادتر است و در نتیجه نور بیش‌تری وارد دوربین می‌شود؛ و هرچه ضریب f بزرگ‌تر باشد، دریچه‌ی لنز تنگ‌تر است و نور کم‌تری وارد دوربین می‌شود. ضریب f در دوربین‌ها مختلف است. اما بیش‌تر دوربین‌ها شامل ضرایب f/2.8، f/4، f/5.6، f/8، f/11 و f/16 هستند.
 

تنظیمات دیافراگم و عمق میدان دید: دیافراگم تعیین می‌کند که کدام ناحیه پشت سوژه در فوکوس قرار گیرد و کدام ناحیه محو شود. یا به عبارتی فاصله میان سوژه و پس‌زمینه را تعیین می‌کند. هر چه ضریب f پایین‌تر باشد، نور بیش‌تر وارد شده و در نتیجه عمق میدان کم‌تر می‌شود.
 

 به عبارت دیگر ناحیه‌ی کمتری از قاب تصویر در فوکوس قرار می‌گیرد و درنتیجه پس‌زمینه تار می‌شود. اما هرچه ضریب f بزرگ‌تر باشد، میزان نور کم‌تری وارد و عمق میدان دید هم بیش‌تر می‌شود. به عبارتی ناحیه‌ی بیشتری از قاب در فوکوس قرار می‌گیرد و پس‌زمینه مانند سوژه‌ی جلوی تصویر واضح دیده می‌شود.
 

اما اگر می‌خواهید مانند عکس بالا از دوست‌تان در طبیعت عکس بگیرید، بهتر است پس زمینه را تار کنید. در این جا برای نشان دادن سوژه‌ی اصلی روی روبان رنگارنگ دور کلاه فوکوس شده تا پس‌زمینه تار بیفتد.

سرعت شاتر مدت زمان بازماندن شاتر قبل از گرفتن عکس است. هرچه سرعت شاتر پایین‌تر باشد، شاتر برای مدت زمان بیش‌تری باز می‌ماند و در نتیجه نور بیش‌تری وارد دوربین می‌شود. هرچه شاتر سریع‌تر بسته شود، میزان نور کم‌تری وارد دوربین می‌شود.
 

تنظیمات سرعت شاتر: درک درجه‌بندی سرعت شاتر، از درجه‌بندی ضریب f در دیافراگم آسان‌تر است. سرعت شاتر با کسری از ثانیه نشان داده می‌شود. مثلاً عدد 1000 در اصل یک هزارم ثانیه و عدد 60، یک شصتم ثانیه است. شاتری با سرعت یک صد و بیست و پنجم، دوبرابر بیش‌تر از شاتری با سرعت یک دویست و پنجاهم نور وارد دوربین می‌کند. درجه‌های سرعت شاتر از دوربین به دوربین فرق می‌کند. گستره سرعت شاتر معمولاً بین یک هشت هزارم ثانیه تا سی ثانیه است. بیش‌تر دوربین‌ها امکانی دارند که شاتر را تا زمانی که عکاس بخواهد باز نگه می‌دارد.
 

چگونه از سرعت شاتر خلاقانه استفاده کنیم؟
در کل از سرعت شاتر برای سوژه‌های در حال حرکت استفاده می‌کنیم. سرعت شاتر بالا حرکت سریع را در تصویر ثابت می‌کند. سرعت شاتر بالا از یک هزارم ثانیه به بالا افزایش می‌یابد. از سرعت شاتر آهسته نیز برای محو کردن پس‌زمینه و القای حس حرکت به بیننده استفاده می‌کنیم. برای این کار فقط کافی است روی سوژه‌ای که می‌خواهیم ثابت دیده شود فوکوس کنیم و با سرعت شاتر یک صدم ثانیه عکس بگیریم. بدین شکل سایر اجسام در حال حرکت محو شده و حس حرکت به مخاطب القا می‌شود.  
سرعت شاتر ممکن است به صورت ناخواسته بخش‌هایی از عکس را محو کند. اما چرا؟ اگر در مدت زمانی که شاتر باز است دست بلرزد، برخی قسمت‌های عکس به طور ناخواسته محو می‌شوند. این به آن معنا نیست که نباید با سرعت شاتر پایین عکس گرفت؛ بلکه فقط کافی است به روش‌های مختلف مثلاً با استفاده از سه‌پایه، دوربین را ثابت نگه داریم.
اگر ‌نمی‌دانید برای عکاسی با سرعت شاتر پایین چه زمانی باید از سه‌پایه استفاده کرد، می‌توانید از یک قانون نانوشته پیروی کنید. طبق این قانون فاصله کانونی معیار است. برای سرعت‌ شاتر کم‌تر از عدد فاصله کانونی از سه‌پایه استفاده کنید. مثلاً اگر فاصله‌ی کانونی‌ دوربین 50 میلی‌متر باشد، برای سرعت‌های پایین‌تر از یک‌پنجاهم ثانیه، و اگر فاصله کانونی 250 میلی‌متر (مانند دوربین‌های تله‌فوتو) باشد، برای سرعت‌های پایین‌تر از یک دویست‌و‌پنجاهم ثانیه از سه‌پایه استفاده کنید.

اگر نوردهی عکس مناسب باشد، آن عکس نه بیش از حد تاریک و نه بیش از حد روشن است. برای رسیدن به این نوردهی باید سه رکن نوردهی یعنی ایزو، دیافراگم و سرعت شاتر را به خوبی تنظیم کرد. تا این جا همه چیز عادی و گل‌وبلبل به نظر می‌رسد تا این که بفهمیم می‌توان با خلق ترکیب‌های مختلف از این سه عنصر به میزان نوردهی یکسان دست پیدا کرد.

دوربین‌ها معمولاً مجهز به تکنولوژی نورسنج هستند که میزان نور را درجه‌بندی می‌کند. به هر یک از این درجه‌ها stop می‌گویند. در مترسنج، عدد صفر نشان‌گر نوردهی مناسب ، عدد 1+ نشان‌گر روشنایی‌ بیش از حد به اندازه یک درجه و عدد 1- بیان‌گر تاریکی بیش از حد به اندازه یک درجه است.
 

اصطلاحات و نحوه درجه‌بندی در ایزو، دیافراگم و سرعت شاتر با هم فرق دارد اما این سه به کمک یکدیگر میزان و درجه‌های نوردهی را نشان می‌دهند. یعنی با تغییر یکی از آن‌ها باید دو عنصر دیگر تغییر کند تا میزان نوردهی به حالت اولش باز گردد. مثلاً تصور کنید با ایزو 400، ضریب دیافراگم f/5.6 و سرعت شاتر یک پانصد و پنجاهم ثانیه، در حالی که نورسنج نیز عدد صفر یعنی نوردهی مناسب را نشان می‌دهد، عکس گرفتید. اگر بخواهید برای کم کردن عمق میدان دید، دیافراگم را به اندازه یک درجه مثلاً تا f/4 تغییر دهید، برای تنظیم نوردهی به حالت اول باید یا سرعت شاتر را به اندازه یک درجه تا یک هزارم ثانیه زیاد کنید، یا ایزو را به اندازه یک درجه یعنی تا 200 کاهش دهید.
نکته: بیش‌تر دوربین‌ها قابلیت تغییر عناصر نوردهی یعنی ایزو، دیافراگم و سرعت شاتر را با دقت یک سوم درجه دارند.
از کجا بدانیم کدام عنصر نوردهی را باید تغییر دهیم؟
در نور کم اول ایزو را تنظیم کنید. اگر می‌خواهید عمق میدان دید را کنترل کنید، دیافراگم را تغییر دهید. سپس باید سرعت شاتر را تا جایی عوض کنید که نورسنج دوربین عدد صفر را نشان دهد. اگر هم می‌خواهید حرکت را نشان دهید یا آن را ثابت کنید، باید پس از تغییر ایزو اول سرعت شاتر را تغییر دهید. سپس دیافراگم را تا جایی که نورسجن عدد صفر را نشان دهد، عوض کنید.

اگر نورسنج صفر بود ولی خوشمان نیامد چه؟!

گاهی‌اوقات ممکن است نورسنج بگوید که میزان نوردهی خوب است ولی با این وجود، شما از نتیجه کار راضی نیستید. در این صورت از سوژه در سه حالت 1+، صفر و 1- عکس بگیرید(اگر باز هم راضی نشدید با درجه‌های 2+ و 2- نیز عکس بگیرید) و سپس از میان آن‌ها، بهترین را انتخاب کنید.

مزیت دوربین دیجیتال این است که می‌توان بلافاصله عکس را دید و نقاط ضعف و قوت را بررسی کرد. در نتیجه می‌توان بی‌نهایت بار تنظیمات را تغییر داد تا قلق نوردهی در شرایط مختلف به دست آید. به قول معروف تجربه پدر علم است. پس دوربین خود را بردارید، بیرون بروید و تا می‌توانید عکس بگیرید و تنظیمات نوردهی را تغییر دهید.

به عکاسی در سفر علاقه‌مندید؟ شاید مطلب عکاسی پرتره در سفر برای شما جذاب باشد.