دوربین خود را بهتر بشناسید

اگر تازه دوربین عکاسی خریده‌اید و با اصطلاحات ریز و درشتش آشنا نیستید یا این‌که دوربین دارید اما نمی‌دانید که چطور از ویژگی‌های آن استفاده کنید، خواندن این مطلب بر شما واجب خواهد بود. باید ته و توی کارایی دوربین‌تان را دربیاورید و آن را حسابی بشناسید. ما کمک‌تان می‌کنیم که با مفاهیم ابتدایی اما مهم عکاسی و تنظیمات دوربین عکاسی آشنا شوید. مطمئن باشید بعد از خواندن این دو قسمت و عمل کردن به نکات، عکس‌های بهتری خواهید گرفت. با اسمارتیز همراه باشید.

با این‌ که دوربین‌ها، مدل‌های مختلفی مانند DSLR، بدون آینه یا مدل Point-and-shoot دارند، اما کم و بیش مفاهیم عکاسی در همه‌شان یکی است. با این حال، شرکت‌های سازنده‌ی دوربین عکاسی از اصطلاحات مختلفی در تولید دوربین‌ها استفاده می‌کنند. برای همین بهتر است که بعد از خواندن این مطلب حتماً مفاهیم و اصطلاحات گفته شده را با دستورالعمل دوربین خود چک کنید.
در قسمت اول آشنایی با دوربین نگاهی مختصر به مفاهیم و ویژگی‌های اصلی یک دوربین می‌اندازیم تا در ادامه هر یک را مفصل توضیح می‌دهیم. در قسمت دوم آشنایی با دوربین هم راجع به انواع لنزهای دوربین، فرمت ذخیره‌ی عکس، تراز سفید و نحوه‌ی فوکوس صحبت می‌کنیم.
•    تنظیمات نوردهی: برای رسیدن به نور مناسب باید به ارکان سه‌گانه نوردهی توجه کرد. هر یک از این حالات امکان تغییر یک، دو یا هر سه رکن نوردهی را می‌دهند. سه رکن نوردهی عبارتند از:
o    ایزو (ISO)؛ به میزان حساسیت سنسور دوربین به نور اطلاق می‌شود.
o    دیافراگم (Aperture)؛ میزان گشادی یا تنگی دریچه دیافراگم است.
o    سرعت شاتر (Shutter speed)؛ مدت زمانی است که شاتر قبل از ثبت عکس باز می‌ماند.
•    حالت‌های نوردهی: دوربین عکاسی سه حالت کلی برای تنظیم نوردهی دارد. این سه حالت شامل اولویت شاتر، اولویت دیافراگم و حالت دستی است. دو حالت اول برای تازه‌کارهایی است که می‌خواهند حرفه‌ای شوند و حالت دستی برای حرفه‌ای‌ها است.
•    حالت‌های نورسنجی: دوربین نور محیط جلوی لنزش را در شرایط مختلف به روش‌های متفاوت تشخیص می‌دهد. با تغییر این روش‌ها می‌توان نور بهتری در عکس داشت.
•    جبران نوردهی: این ویژگی اجازه ویرایش، کاهش و افزایش روشنایی تصویر را پس از گرفتن عکس می‌دهد.
•    فرمت تصویری: با استفاده از این قابلیت می‌توان نوع ذخیره‌سازی داده‌های تصویری را تعیین کرد. حالت RAW بیشترین میزان داده را ذخیره می‌کند و در نتیجه امکان ویرایش بیشتر، پس از ثبت عکس را در اختیار قرار می‌دهد. حالت JPG نقطه مقابل RAW است؛ در این حالت کم‌ترین داده ذخیره می‌شود. در نتیجه میزان کمی از فضای کارت حافظه اشغال می‌شود، ولی گستره ویرایش در آن محدود است.
•    تراز سفیدی: گا‌هی‌اوقات دوربین در تعیین نور دچار اشتباه می‌شود. در این مواقع می‌توان با تراز سفیدی به عکس گرما بخشید و نور آن را به واقعیت نزدیک کرد.
•    فوکوس: سیستم فوکوس خودکار بسیار کاربردی است. ولی گاهی‌اوقات نیاز است تا به صورت دستی روی سوژه‌ای که می‌خواهیم فوکوس کنیم.
•    لنز و فیلتر: با استفاده از لنزهای مختلف مانند لنز تله‌فوتو و ماکرو می‌توان از فواصل بسیار دور و نزدیک عکس‌های جذاب گرفت. همچنین با فیلتر می‌توان هم اثر بازتاب نور شدید در لنز را خنثی کرد و هم از لنز محافظت کرد.

همه دوربین‌ها برای انتخاب حالت‌های نوردهی سه عنصر ایزو، دیافراگم و سرعت شاتر را لحاظ می‌کنند. با انتخاب یکی از حالت‌های نوردهی در واقع به دوربین می‌گوییم کدام‌یک از این سه مورد را می‌خواهیم خودمان به صورت دستی تنظیم کنیم و کدام یک را به عهده دوربین می‌سپاریم. حالت‌های نوردهی اصلی عبارتند از:
•    خودکار (AE): زمانی از این حالت استفاده کنید که می‌خواهید تمام فرآیند تنظیم نور توسط دوربین صورت گیرد و در ضمن نمی‌خواهید از حالت‌های پیش‌فرض صحنه (Scene Mode) هم استفاده ‌کنید. اگر تازه‌کار هستید بهتر است حالت خودکار را انتخاب کنید و به جای نگرانی درباره نوردهی، بیش‌تر روی ترکیب‌بندی تمرکز کنید.
•    حالت برنامه‌ریزی‌شده (P): این حالت تقریباً شبیه حالت اتوماتیک است، با این تفاوت که عدد ایزو و درجه‌ی جبران نوردهی توسط عکاس انتخاب می‌شود و براساس این دو، دوربین میزان دیافراگم و سرعت شاتر را تعیین می‌کند. می‌توان با ایجاد تغییرات در ایزو و جبران نوردهی، اثر آن‌ها را بر دیافراگم و سرعت شاتر سنجید و بهترین‌شان را انتخاب کرد.
•    اولویت دیافراگم (A یا Av): زمانی این حالت را انتخاب کنید که می‌خواهید تعیین کنید چه مقدار از تصویر باید در فوکوس قرار گیرد یا به عبارت دیگر می‌خواهید عمق میدان دید را تعیین کنید. در اولویت دیافراگم، شما میزان دیافراگم و ایزو را انتخاب می‌کنید و دوربین بر اساس این دو، سرعت شاتر را تعیین می‌کند.
•    اولویت شاتر (S یا Tv): از این حالت زمانی استفاده کنید که می‌خواهید از حرکات عکس بگیرید. در حالت اولویت شاتر، ایزو و سرعت شاتر توسط عکاس تنظیم می‌شود و تعیین دیافراگم برعهده‌ی دوربین است.
•    حالت دستی (M): از این حالت وقتی استفاده می‌شود که عکاس می‌خواهد تمامی تنظیمات را خود انجام دهد. این حالت برای حرفه‌ای‌هاست. پس اگر مبتدی هستید، اول حالت‌های قبلی را امتحان کنید تا قلق کار دست‌تان بیاید سپس از حالت دستی استفاده کنید.
در کنار حالت‌های اصلی، قابلیت‌های دیگری هم برای تنظیم نوردهی وجود دارند که بعضی از دوربین‌ها فاقد آن‌ هستند:
•    حالت‌ پیش‌فرض صحنه: از این قابلیت موقعی استفاده کنید که سوژه و صحنه از پیش معلوم است ولی نمی‌خواهید میزان نوردهی را خودتان تنظیم کنید. صحنه‌های پیش‌فرض که حتی در گوشی‌های موبایل هم هست عبارتند از؛ منظره، غروب‌ خورشید، حالت شب، پرتره و غیره. برای هر یک از این حالت‌ها، میزان نوردهی مناسب به صورت پیش‌فرض و کاملاً خودکار تعیین شده است.
•    تنظیم خودکار ایزو: همه‌ی دوربین‌ها این حالت را ندارند. این ویژگی بیش‌تر در کنار حالت‌ اولیت شاتر یا اولویت دیافراگم به کار می‌آید. با انتخاب حالت خودکار ایزو دیگر نیازی به تنظیم آن در هیچ یک از حالت‌های نوردهی نیست. حالت خودکار ایزو، بهترین عدد ایزو را نسبت به شرایط انتخاب می‌کند. همچنین در این حالت می‌توان موارد دیگری مانند حداکثرسازی ایزو یا حداقل‌سازی سرعت شاتر را تعیین کرد.
چگونه از حالت‌های نورسنجی استفاده کنیم؟
دوربین برای تعیین نوردهی مناسب، از نور بازتاب‌شده از سوژه استفاده می‌کند. دوربین عکس را در حالت سیاه-سفید بررسی می‌کند و اگر این نور طوسی بود، آن‌وقت نوردهی مناسب است و شاخص نورسنج عدد صفر را نشان می‌دهد. برای نوردهی بهتر می‌توان نحوه ارزیابی نور توسط نورسنج دوربین را تنظیم کرد. برای این کار سه حالت اصلی هست:
•    حالت ماتریکس (یا ارزیابی‌کننده): در این حالت، تصویر به چند بخش تقسیم می‌شود و نور بازتابی از هر بخش جداگانه ارزیابی می‌شود. سپس براساس میانگین آن‌ها، میزان نوردهی کلی تصویر سنجیده می‌شود. این حالت معمولاً به صورت پیش‌فرض در دوربین‌ها لحاظ شده و بیش‌تر مواقع هم خوب کار می‌کند.
•    حالت مرکزنگر: در این حالت دوربین فقط نور سوژه‌ی وسط تصویر را ارزیابی می‌کند و طبق آن میزان نوردهی را می‌سنجد. از این حالت، زمانی استفاده کنید که بین نور سوژه و نور پس‌زمینه تضاد شدیدی وجود دارد؛ یعنی یکی بسیار تاریک و دیگری بسیار روشن است.  
•    حالت نقطه‌ای: این حالت بسیار شبیه حالت مرکزنگر است با این تفاوت که ناحیه مورد نظر بسیار کوچک‌تر است. محل استفاده این حالت هم مثل حالت مرکزنگر است. فقط، در این حالت سوژه‌ی اصلی نسبت به قاب تصویر بسیار کوچک است.

حتی با وجود نورسنج و تنظیمات نوردهی خودکار، باز هم احتمال تاریک یا روشن‌شدن بیش‌ از حد عکس هست. با جبران نوردهی می‌توان نوردهی را اندکی کم یا زیاد کرد.  
اگر سوژه بسیار تاریک افتاده است، میزان جبران نوردهی را روی 1+ یا 2+ تنظیم کنید و اگر بسیار روشن افتاده، روی 1- یا 2- تنظیم کنید. این درجه‌ها که با عدد نشان داده می‌شوند، با ایزو، میزان دیافراگم و سرعت شاتر ارتباط دارند. درجه‌های مثبت: در تصویر سمت چپ، به خاطر نور شدید سفید بازتاب شده از برف، نورسنج سوژه اصلی را تاریک‌ کرده است. همان‌طور که در تصویر سمت راست می‌بینید، افزایش درجه جبران نوردهی سوژه را روشن‌تر می‌کند.
  درجه‌های منفی: در تصویر سمت چپ، به خاطر تاریکی فضای کلی تصویر، سوژه‌ی اصلی بیش‌ از حد روشن است. در این حالت، با کاهش درجه جبران نوردهی نور بازتابی از صورت سوژه را متوازن می‌کنیم.

بخش دوم این مقاله را اینجا بخوانید.