روز جهانی محیط زیست چه روزی است؟

تقریبا همه مردم جهان قبول دارند که حیات و کیفیت زندگی ما به محیطی که در آن زندگی می‌کنیم بستگی دارد. به همین دلیل حفاظت و نگهداری از این کره خاکی، به‌عنوان محل زندگی همه ما اهمیت فراوانی دارد. کره زمین همانند کشتی بزرگی است که همه انسان‌ها سوار آن هستند. اگر فرد یا افرادی قسمت جلوی کشتی را سوراخ کنند؛ تمام افراد روی کشتی، حتی آن‌ها که از محل سوراخ شدن کشتی فاصله زیادی دارند هم غرق می‌شوند. این مثال به خوبی نشان می‌دهد تا زمانی که همه مردم جهان دست به دست هم ندهند، نمی‌توان از محیط زیست محافظت کرد. به همین دلیل روز 5 ژوئن مصادف با 16 خرداد به نام روز جهانی محیط زیست نامگذاری شده‌است. با اسمارتیز همراه باشید تا با روز محیط زیست و علت نامگذاری آن بیشتر آشنا شویم.

اولین قدم در نگهداری از محیط زیست، شناخت دقیق‌تر آن است. خداوند نعمت‌های زیادی را به ما انسان‌ها عطا کرده که وظیفه ما سپاسگذاری از خداوند بابت این نعمات و از همه مهم‌تر محافظت از آن‌هاست. یکی از مهم‌ترین نعمت‌های خداوند که شرایط را برای زندگی ما در این دنیا فراهم کرده، محیط زیست است. همه قسمت‌هایی که در آن زندگی می‌کنیم، هوایی که تنفس می‌کنیم، تمام درختان، گیاهان و جانوران بخشی از محیط زیست این کره خاکی به شمار می‌روند. به طور کلی هر محیطی که زندگی و حیات در آن جریان دارد، بخشی از محیط زیست این سیاره است. از عمیق‌ترین نقطه تا جو سیاره زمین، بخشی از محیط زیست این کره خاکی محسوب می‌شوند. ضروری‌ترین عوامل حیات انسان در محیط زیست قرار دارد و اگر محیط زیست نابود شود زندگی روی زمین هم به پایان می‌رسد.

مهم‌ترین نکته در مورد محیط زیست این است که تمام اجزای آن به هم متصل هستند. در واقع محیط زیست مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی و شیمیایی است که توسط اجزای آن انجام می‌شود و اگر یکی از بخش‌های محیط زیست از بین برود، فعالیت سایر بخش‌ها هم متوقف خواهد شد. به عنوان مثال اگر درختان و گیاهان در محیط زیست نباشند، دیگر اکسیژنی تولید نمی‌شود و حیات زمین به راحتی پایان می‌یابد. هیچ بخشی از محیط زیست قابل حذف شدن نیست و تمام موجودات و ذرات در طبیعت برای هدفی خاص آفریده شده‌اند. محیط زیست از زمان پیدایش زمین وجود داشته و سال‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌است. ما هم وظیفه داریم تا از محیط زیست جهانی به خوبی مراقبت کنیم و آن را برای سال‌ها و نسل‌های آینده به ارث بگذاریم.

با توجه به اهمیت بسیار زیادی که محیط زیست زمین روی زندگی انسان‌ها دارد، تصمیم گرفته شد تا روزی را به نام محیط زیست نامگذاری کنند. اگر به تقویم نگاهی بیاندازید متوجه می‌شوید که روز 16 خرداد به نام روز محیط زیست است. تاریخچه روز جهانی محیط زیست به 48 سال پیش یعنی سال 1972 برمی‌گردد. در روز 5 ژوئن این سال سازمان ملل برای اولین بار کنفرانسی را با موضوع انسان و محیط زیست در شهر استکهلم سوئد برگزار کرد. همزمان با این کنفرانس، مجمع عمومی سازمان ملل هم قطعنامه‌ای را تصویب کرد که منجر به تشکیل برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) شد. در این نشست که به کنوانسیون استکهلم معروف است، حق برخورداری از محیط زیست هم‌رده با حقوق بشر قرار گرفت. همچنین حق بهره‌مندی از محیط زیست سالم، به‌عنوان یکی از حقوق اصلی تمام مردم جهان شاخته شد.

به دلیل برگزاری کنفرانس سازمان ملل در روز 5 ژوئن، این روز را به‌عنوان روز جهانی محیط زیست نامگذاری کردند. روز محیط زیست در کنار روز زمین بهانه‌ای برای یادآوری اهمیت حفاظت از محیط زیست و کره زمین است. در ایران هم روز 16 خرداد به‌عنوان روز محیط زیست شناخته می‌شود. این روز آغازگر هفته حفاظت از محیط زیست در کشور است که تا 23 خرداد ادامه دارد. در این روز تمام مردم جهان تمام تلاش خود را برای حفاظت و احیای محیط زیست به کار می‌گیرند. روز جهانی محیط زیست 2020 هم با شعار "تنوع زیستی؛ فراخوان اقدام به مقابله با انقراض فزاینده گونه‌ها و تخریب جهان طبیعی" در 5 ژوئن امسال مصادف با 16 خرداد 99 برگزار می‌شود.

با شکل‌گیری انقلاب صنعتی اروپا در قرون 18 و 19 میلادی، ماشین و ابزارآلات جای انسان را گرفتند. پیشرفت علم و صنعت تاثیر زیادی در زندگی بشر داشت اما ضربه‌های سنگین و  جبران ناپذیری را به سلامتی مردم و محیط زیست وارد کرد. درست است که صنعتی شدن جوامع بشری بسیاری از کارها را راحت‌تر کرد، اما میزان انتشار آلودگی در محیط زیست را به شدت افزایش دارد. ماشین‌آلات برای فعالیت نیاز به سوخت داشتند و سوختن آن‌ها باعث انتشار گازهای سمی و گلخانه‌ای به هوا شد. افزایش استخراج سوخت، ساخت مواد شیمیایی جدید، ظهور نیروگاه‌ها و استفاده گسترده از خودروها باعث شد طی چند دهه بسیاری از بخش‌های محیط زیست آسیب ببینند.

به همین دلیل روز جهانی محیط زیست به‌عنوانی نمادی برای آگاهی بخشی در مورد اهمیت حفظ محیط زیست جهانی نامگذاری شد. اهداف UNEP از برگزاری روز جهانی محیط زیست، بخشیدن چهره انسانی به مسایل زیست محیطی، توانمندسازی مردم برای تبدیل شدن به فعالان محیط زیستی، ارتقا بینش جامعه در کنار تغییر دیدگاه‌های عمومی در خصوص نقش محوری و اساسی محیط زیست و ترویج مشارکت مردم برای حفظ محیط زیست زمین است. هر ساله نیز یکی از مسایلی که شدیدا محیط زیست را تهدید می‌کند، به‌عنوان موضوع این روز انتخاب می‌شود. برنامه‌های روز جهانی محیط زیست حول محور آگاهی بخشی عمومی در مورد خطراتی که سلامتی محیط زیست را تهدید می‌کنند و همچنین رفع آلودگی‌های زیست محیطی انجام می‌شوند.

برخلاف روز زمین که بیشتر برای جلوگیری دولت‌ها و سازمان‌ها از ایجاد آلودگی‌های زیست محیطی است، روز جهانی محیط زیست به مردم مربوط است. این روز بهانه‌ای برای شروع تغییر در رفتارهای زیان آور همه مردم در محیط زیست است. مردم سراسر جهان در روز محیط زیست با آگاه کردن مردم از خطرات آسیب به طبیعت، تلاش می‌کنند تا پاکیزه نگه‌داشتن محیط زیست را آموزش دهند. هر سال مردم حدود 100 کشور در فعالیت‌های روز جهانی محیط زیست شرکت می‌کنند و در هر دوره کشوری به عنوان میزبان درنظر گرفته می‌شود تا مراسم روز محیط زیست در آن برگزار شود. در این مراسم چالش‌ها و مشکلاتی که میزبان در مسایل زیست محیطی با آن‌ها مواجه است، مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهایی برای رفع آن‌ها ارئه می‌شود.

در ایران هم روز جهانی محیط زیست آغازگر هفته حفاظت از محیط زیست است و در طی این هفته با برگزاری کنفرانس‌ها، انجام تبلیغات در فضای مجازی و محیط شهری، برپایی مسابقات، برنامه‌های تفریحی و ایجاد مراکز تبلیغ و فرهنگ‌سازی در نقاط مختلف، به افزایش آگاهی عمومی در مورد محیط زیست پرداخته می‌شود. علاوه‌بر این گروه‌های مردمی به صورت داوطلبانه به دل طبیعت می‌روند و به جمع‌آوری مواد خطرناک و آلوده کننده محیط زیست از جمله زباله‌ها و پساب‌ها می‌پردازند. تشویق مردم به استفاده از دوچرخه، حمایت و قدردانی از چهره‌های فعال در زمینه حفاظت از محیط زیست، پاکیزه کردن محله، صرفه جویی در مصرف آب، عدم استفاده از پلاستیک و کاغذ، تفکیک زباله، حمایت از حیوانات و درختکاری از جمله فعالیت‌های مردم در روز محیط زیست است.

مراسم روز محیط زیست سال 2019 به میزبانی چین و با موضوع آلودگی هوا برگزار شد. روز جهانی محیط زیست 2020 به میزبانی کشور کلمبیا و با مشارکت آلمان برگزار می‌شود. شعار امسال "تنوع زیستی؛ فراخوان اقدام به مقابله با انقراض فزاینده گونه‌ها و تخریب طبیعت" است. یک میلیون گونه گیاهی و جانوری به دلیل فعالیت‌های انسانی در معرض خطر انقراض قرار دارند. انقراض هر گونه می‌تواند صدمه‌ای جدی و جبران ناپذیر به محیط زیست وارد کند. در مراسم روز محیط زیست امسال قرار است در خصوص چگونگی تحول سیستم‌های اقتصادی و تاثیری که بر محیط زیست دارند بحث کرد. کلمبیا یکی از بهترین تنوع گونه‌ای را در بین کشورهای جهان دارد. این کشور 3500 نوع ارکیده و 19 درصد از گونه‌های پرنده را در خود جای داده‌است. به همین دلیل دولت کلمبیا حفاظت از تنوع زیستی را اولویت ملی خود اعلام کرده‌است.

روز جهانی محیط زیست 2020 با توجه به شیوع ویروس کرونا متفاوت‌تر از سال‌های گذشته خواهد بود. همه‌گیری کووید-19 به همه ما یادآوری می‌کند که سلامت انسان به سلامتی سیاره گره خورده‌است. همه ما می‌دانیم که ویروس کرونا منشا حیوانی دارد، پس لازم است هرچه سریع‌تر رفتارمان را در خصوص زیست بوم‌های وحشی تغییر دهیم تا در آینده دوباره شاهد شیوع چنین بیماری‌هایی در دنیا نباشیم.