وقتی نام
خلخال می‌آید، همه یاد جاده سرسبز اسالم – خلخال می‌افتند اما شهر خلخال در جنوب شرقی استان اردبیل، جاذبه‌هایی بیشتر از جاده‌ی معروفش دارد. مناظر بکر و بی‌نظیر جنگلی، مراتع و روستاهای زیبا و درکل بکر بودن طبیعت زیبای خلخال باعث شده تا در زمان‌های خاص، مسافران زیادی به خلخال بروند. اگر به طبیعت‌گردی علاقه دارید، خلخال گزینه‌ی خوبی برای شما است. با
اسمارتیز همراه باشید تا با این شهر بیشتر آشنا شوید.
شاید اینها را هم بپسندید!
بهترین زمان سفر به خلخال
فصل تابستان بهترین زمان برای سفر به خلخال است. در زمانی که همه‌جا از گرما، غیرقابل تحمل می‌شود خلخال هوای خنکی دارد و از آن طرف در فصل زمستان، سرمای استخوان‌سوز ممکن است امان‌تان را ببرد.
تابلوی چند رنگ خلخال در پاییز | عکس: فرید کامران‌نیا
با اینکه تابستان هوا گرم‌تر است و زمان مناسبی برای سفر اما نباید از فصل پاییز این منطقه گذشت. در این زمان، جاده
اسالم خلخال دیدن دارد. این جاده در فصل پاییز به هزاررنگ درمی‌آید، طوری که در یک پلک به هم زدن مجموعه‌ای از رنگ‌های نارنجی و قرمز و زرد و سبز را می‌بینید. البته باید به زیبایی جاده در زمستان هم اشاره کنیم. در این زمان و به خاطر برف، جاده یک دست سفید می‌شود؛ هرچند که عبور و مرور سخت‌تر خواهد شد. اگر هم در بهار قصد سفر به خلخال را دارید بهتر است ماه‌های اردیبهشت و خرداد را انتخاب کنید. در این زمان دشت‌های شقایق به اوج زیبایی خود می‌رسند و گاهی در مه فرو می‌روند. وضعیت آب و هوای خلخال را
اینجا ببینید.
راه دسترسی به خلخال
آدرس: استان اردبیل، شهرستان خلخال، شهر خلخال
مسیر دسترسی: برای رفتن به خلخال به احتمال زیاد جاده اسالم به خلخال را انتخاب خواهید کرد. این جاده که 70 کیلومتر طول دارد از شهر اسالم در استان گیلان آغاز می‌شود و به شهر خلخال در جنوب استان اردبیل و مابین استان آذربایجان شرقی و زنجان می‌رسد. این جاده به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، اقلیم خاصی دارد. در همه‌ی فصل‌های سال، جاده اسالم – خلخال هوای خنکی دارد و مه غلیظی هم در جاده خواهید داد. بارش باران و هوای خنک رو به سرد حتی در تابستان نیز در این منطقه هست پس با تجهیزات زمستانی به جاده بزنید و بدانید که به خاطر مرتفع بودن این جاده، پیچ و خم زیادی دارد، پس برای رانندگان آماتور شاید کمی سخت باشد.
چشم‌اندازی از شهر خلخال و کوهستان آن
اگر از سمت تهران قصد رفتن به خلخال را دارید باید از طریق جاده‌ی شهر رشت و بعد از عبور از شهرهای منجیل و رودبار وارد جاده فومن می‌شوید. سپس از شهرهای صومعه سرا و پونل عبور می‌کنید تا به آستارا برسید. از آستارا باید به جاده شهر اسالم بروید. این مسیر حدودا 400 کیلومتر است.
“در جاده اسالم به خلخال پمپ بنزین نیست پس قبل از زدن به دل این جاده حتما باک ماشین خود را پر کنید.”
ساعات دسترسی
ساعات بازدید: 24 ساعته
مدت زمان پیشنهادی برای بازدید: 10 الی 24 ساعت
دانستنی‌هایی قبل از دیدن خلخال
خلخال بزرگترین شهر استان اردبیل بعد از شهر اردبیل است. این شهر در ارتفاع 1843 متری از سطح دریا واقع شده و رودهای هرو آباد و آرپاچایی در آن جریان دارند. خلخال منطقه‌ای کوهستانی با آب و هوای نسبتا سرد است. این کوهستان که از شمال به جنوب خلخال کشیده شده شامل جنگل طالش و مرزی میان گیلان و آذربایجان است. باران خزری در دامنه شرقی این کوهستان باریده و جنگل‌های طالش نیز به همین دلیل به‌وجود آمده‌اند.ریشه‌ی اسم خلخال به احتمال زیاد به هَرهار برمی‌گردد. در زمان آ‌شوری‌ها به خلخال، هرهار می‌گفتند. محقق روس، کیلاناوا، خلخال را کلمه‌ای به زبان نیاترکی به معنای ییلاق و محل استراحت می‌داند.
کتابی راجع به جغرافیای ایران و کشورهای دیگر هست که در سده‌ی دوم هجری قمری نوشته شده و اسمش «حدود العالم من المشرق الی مغرب» است. در این کتاب، گفته شده که خلخال از شهرهای کوچک و از توابع آذربایجان بوده که محصول عمده آن گندم و جو است و پلاس و گلیم و لباس پشمی و کرکی در آن بافند.
در قرن ششم هجری، معجم البلدان در کتاب تاریخی خود می‌گوید که خلخال شهری در شرق آذربایجان و نزدیگ گیلان است. مزارع و آبادی‌های این منطقه در وسط کوه‌های بلند قرار گرفته. اگر قرار باشد از خلخال به قزوین بروید، 7 روز در راه خواهید بود و اگر بخواهید به سمت اردبیل بروید 2 روز. همچنین قلعه‌های زیادی در این منطقه هست که وقتی مغول به ایران حمله کرده، خیلی از مردم به این قلعه‌ها پناه بردند.
در دوره‌ی ایلخانی نویسنده‌ای به اسم حمدالله مستوفی در کتابش به اسم نزهه القلوب راجع به خلخال نوشت. او گفت که خلخال در زمان ایلخانی دهی بوده که شامل 4 ناحیه می‌شده و هر ناحیه اسم مخصوص خودش را داشته: خانندبیل، سنجبد، انجیل آباد و هشتچین.
بومیان خلخال هنرهای دستی زیادی دارند: شال، جاجیم‌های ابریشمی و پشمی، گلیم‌بافی، پلاس، لباس‌های پشمی و کرکی و بافت مسند از صنایع دستی معروف شهر هستند.
متاسفانه بعد از کم‌شدن پرورش کرم ابریشم، جاجیم‌های ابریشمی خلخال نیز کم‌یاب شدند. هرکجا که توانستید جاجیم خلخالی پیدا کنید آن را جزو اشیای عتیقه حساب کنید.
سوغاتی‌های خوردنی خلخال را حتما مدنظر داشته باشید: نان‌های روغنی ( نزیک، تل تل، چای چورگی)، عسل طبیعی خلخال، شیرینی‌های محلی و انواع میوه‌های مناطق سردسیر سوغاتی‌هایی هستند که برای هرکسی ببرید یک دنیا از شما ممنون می‌شود.
راهنمای بازدید از خلخال
جاده‌ی اسالم به خلخال معروف‌ترین بخش شهر خلخال است. این جاده‌ی زیبا که با چشم‌انداز طبیعی خود هر انسانی را مبهوت می‌کند، نصف جنگل و نصف ییلاقات تالش است. جاده پیچ در پیچی که دو استان اردبیل و گیلان را به هم متصل می‌کند و اگر از حق نگذریم، زیباترین جاده‌ی ایران است. دامنه‌های سرسبز و یاقوتی، گله‌های گاو و گوسفند سفید و قهوه‌ای که در مراتع حرکت می‌کنند، کلبه‌های چوبی روستاییان که در مه غرق شدند و درختان بلندی که روی جاده سایه می‌اندازند، همگی مانند یک رویا هستند. اما این رویا فقط بخشی از یک جاده‌ی واقعی است. بومیان خلخال معتقدند در این جاده، مسیرهای فرعی، چشمه‌سارها و آبشارهایی هست که حتی سازمان میراث فرهنگی نیز از آن خبر ندارد چه برسد به مسافران! سازمان میراث فرهنگی در تلاش است تا جاده اسالم به خلخال را در یونسکو به عنوان میراث جهانی ثبت کند.
ارتفاعات بی‌نظیر خلخال
رانندگی در این جاده اصلا خسته کننده نیست. در مسیر خود می‌توانید جایی بایستید و غذاهای محلی بخورید و محصولات محلی بخرید. این مسیر از مناطق خرجگیل، شرشر ، یالَ پیچ (پیچ بزرگ)، شوندَوْل، معدن، وَرگَه دَرَه، اسب بونی، مَتَش، لَرزَره، چَرَه سو، کرمان، گردنه معروف الماس، مجره و خوجین گذر می‌کند.
در ابتدای جاده اسالم، مسیر پوشیده از درختان جنگلی با مسیری پیچ در پیچ است. این مسیر آسفالت است و کلبه‌های غذاخوری هم در اینجا هستند. کل مسیر بکر و دست‌نخورده است. بعد از ساعاتی رانندگی به دشت‌های سرسبزی می‌رسید که اسب‌ها در آن تاخت و تاز می‌کنند. برخی روستاهایی که در این مسیر می‌بینید، عشایرنشین هستند و وجود کلبه‌های چوبی، کندوهای عسل و دشت‌های شقایق، زیبایی جاده را دوچندان کرده است.
آب و هوای جاده بسیار متفاوت است و در هر بخش احتمالا با یک نوع شرایط جوی روبه‌رو خواهید شد. در بخش‌هایی از مسیر هوا شرجی، در بخش‌هایی بارش باران است و در بخش‌هایی با هوای سرد و مه‌آلود روبه‌رو می‌شوید. بعد از مه به گرمای خورشید خواهید رسید. شنیده بودیم که ایران کشوری چهار فصل است اما خلخال ایرانی کوچک درون جاده‌ای 70 کیلومتری دارد. در طول این مسیر رودخانه‌ای خروشان همراه شما می‌آید. این رودخانه در بخش‌هایی به جاده نزدیک می‌شود و همواره صدای شرشر آب را می‌شنوید. در این مسیر، تابلوهای راهنما که شما را به سمت روستاهای مختلف هدایت کنند زیاد هستند.
کوهستان جاده اسالم به خلخال یکی از محبوب‌ترین گزینه‌های کوهنوردی برای کوهنوردان حرفه‌ای است. فصل‌های بهار و تابستان و نیمه اول پاییز بهترین زمان برای کوهنوردی است. این مسیر پیمایش از طریق جاده‌ی مالرو و قدیمی خلخال - اسالم است که از روستای اندبیل در شرق خلخال شروع می‌شود و تا روستای ناو ادامه پیدا می‌کند و سپس به استان گیلان ختم می‌شود. کوهنوردان برای صعود باید ارتفاع 2100 متری را بپیمایند. امکان جنگل‌نوردی به‌صورت پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری نیز در این منطقه وجود دارد.
جاده‌ی رویایی اسالم به خلخال
به جز جاده‌ی اسالم به خلخال که به تنهایی می‌تواند چندین ساعت و حتی دو روز از وقت شما را بگیرد باید به یک سری جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی دیگر هم اشاره کنیم که در مسیر رسیدن به خلخال یا داخل شهر هستند.
دریاچه نئوراز دریاچه‌های زیبای شهر خلخال در مابین اردبیل و خلخال است. این جاذبه‌ی استثنایی از دو دریاچه کوچک و بزرگ تشکیل می‌شود که در فصل بهار به یکدیگر وصل می‌شوند.
حمام تاریخی نصراین حمام از بناهای تاریخی دوره قاجار در شهر خلخال است که با نقاشی‌های زیبایی تزئین شده و با چند لایه گچ و سیمان طراحی شده‌اند.
آبشار نودهدیدنیترین آبشار خلخال در چهارکیلومتری روستای نوده. این آبشار در دامنه‌ی جنوبی کوه آق داغ قرار دارد و ارتفاعش به 30 متر می‌رسد.
قلعه خشتی و تاریخی گیلواندر روستای گیلوان و در محوطه‌ای وسیع بدون پوشش گیاهی این قلعه‌ی خشتی را پیدا خواهید کرد.. این قلعه از چندین برج با فاصله‌های مختلف ساخته شده که ارتفاع آن‌ها به دلیل گذشت زمان، کاهش یافته. در کنار قلعه خشتی گیلوان، قبرستانی تاریخی هم وجود دارد.
گورستان تاریخی شمس آباددر روستای شمس آباد در نزدیکی شهر خلخال و رودخانه قزل اوزن قرار دارد. این گورستان حدود 1300 سال قدمت دارد. افسانه‌ای بین بومیان این روستا هست که اگر سر قوچی که روی یکی از مقبره‌ها قرار دارد را در رودخانه بشویند، در روستا باران می‌بارد.
نوشته‌های روی مقبره‌های گورستان شمس آباد به خط کوفی هستند
غار هفت خانهبرای دیدن این غار باید به روستای گرمخانه بروید. این روستا در ارتفاع 1600 متری از سطح دریا و در 20 کیلومتری جنوب غرب شهر خلخال است. این غار دو دهانه ورودی دارد و از هفت تالار کوچک تشکیل شده که به ترتیب پشت سر هم قرار دارند. ارتفاع هر تالار به طور متوسط 3 متر است.
آب گرم گیویاگر می‌خواهید در سفر به شهر خلخال قدری به خودتان استراحت بدهید، در نزدیکی شهر خلخال سراغ آب گرم گیوی را بگیرید. این آب گرم خواص درمانی زیادی دارد و برای بیماری‌های پوستی و مفصلی مانند رماتیسم مناسب است.
پل تاریخی پردیساز پل‌های تاریخی دوره‌ی صفویه در خلخال، پل پردیس است که روی رودخانه‌ی قزل اوزن ساخته شده بود. متاسفانه از این پل، بخش خیلی کمی باقی مانده.
برای شب‌ماندن، نباید تصور اقامت در هتل‌های لوکس و چندستاره را داشته باشید مگر آن‌که به شهر اردبیل بروید. اقامتگاه‌های بوم گردی زیادی در جاده‌ی اسالم به خلخال هستند که می‌توانید شب به یاد ماندنی در آن‌ها داشته باشید. اگر قصد کمپینگ دارید، چادر مسافرتی خود را در نزدیکی مناطق عشایری و روستاها برپا کنید.
طبیعت‌گردی فقط این نیست که به جنگل برویم، کبابی بخوریم و سلفی بگیریم. طبیعت‌گردی اصولی دارد که اگر رعایت نکنیم، طبیعت از بین خواهد رفت. در سفر خود حتما کیسه‌های بزرگ زباله همراه داشته باشید. زباله‌ای به طبیعت اضافه نکنید بلکه اگر زباله‌ای دیدید، جمع‌آوری کنید تا طبیعت نفسی بکشد. زباله‌هایی مانند پوست میوه و پوست تخمه با وجود اینکه تجزیه‌پذیر هستند اما زباله هستند و جلوه‌ی زشتی به جنگل می‌دهند. فرض کنید به جنگلی می‌روید که پر از پوست پرتقال و تخمه باشد. باز هم از این جنگل لذت خواهید برد؟ لطفا در طبیعت سکوت را رعایت کنید چون جنگل فقط در آرامش لذت‌بخش خواهد بود. چه برای خودمان و چه برای دیگر گردشگران و حیوانات. اگر هنگام کمپینگ، قصد روشن‌کردن آتش داشتید، آن را کنترل شده انجام دهید. حداقل مصرف را برای هیزم داشته باشید و هنگام ترک کمپ، حتما از خاموش‌بودن آتش مطمئن شوید.